Моќниот милјардер повторно на власт: Андреј Бабиш вети дека ќе ја „стопи“ помошта за Украина

Бабиш има богато и контроверзно минато, вклучувајќи обвинувања за корупција и врски со тајната служба.

Тој планира да ја запре воената помош за Украина и да се фокусира на внатрешните проблеми на земјата.

Популистичката партија АНО на чешкиот милијардер и поранешен премиер, Андреј Бабиш победи на парламентарните избори што завршија денес.

Андреј Бабиш е 71-годишниот лидер на десничарската опозициска партија АНО (Акција на незадоволни граѓани), кој често се нарекува „Чешки Трамп“ поради неговата бизнис империја и популистички пристап. Бабиш вети дека ако победи овој викенд, ќе престане да испраќа воена помош за Украина, инсистирајќи дека тие средства треба да бидат пренасочени за поддршка на граѓаните на Чешка.

Бабиш веќе беше премиер од 2017 до 2021 година, кога беше поразен од коалицијата на Фиала, која силно ја поддржува Украина. Неговата партија ветува ограничување на цените на енергијата и се спротивставува на пактовите на ЕУ за климата и миграцијата. Критичарите предупредуваат дека ваквите планови би можеле да го зголемат националниот долг и да ја турнат земјата подлабоко во криза со трошоците за живот.

Протести поради потенцијалната лоша состојба во земјата

Минатиот викенд, илјадници луѓе протестираа на плоштадот Староградскиот плоштад во Прага организирани од антиекстремистичкото движење „Милион моменти за демократија“, каде што говорниците предупредија дека сегашниот популистички бран би можел да го загрози демократскиот правец на земјата. Сепак, иако фаворит, Бабиш може да има тешкотии да формира влада.

Опозицијата одби да соработува со АНО

Досега, опозициските партии одбија да соработуваат со АНО, што значи дека Бабиш ќе мора да побара поддршка од помалите партии, вклучувајќи ги отворено анти-НАТО и анти-ЕУ партиите, како што се десничарската „Слобода и директна демократија“ (СПД) и левичарската радикална Стачило.

Покрај тоа, претседателот Петр Павел, пензиониран генерал на НАТО кој ги назначува премиерот и членовите на кабинетот, рече дека може да ги отфрли министрите или членовите на кабинетот со анти-ЕУ и анти-НАТО ставови и ја бранеше одлуката на Чешка да испрати воена помош на Украина.

Кој е Андреј Бабиш?

Бабиш, чие богатство се проценува на 4,3 милијарди долари според Форбс, е коосновач на десничарската група „Патриоти за Европа“ во Европскиот парламент заедно со унгарскиот премиер Виктор Орбан. Сепак, за разлика од неговиот пријател Виктор, Бабиш не е непријател на Европската Унија, ниту е портпарол на Владимир Путин, но кога станува збор за воена помош за Украина, тој мавта со раката: „Јас сум дипломат, а не војник“.

Неговото богатство доаѓа од сопственоста на агрохемискиот конгломерат Агроферт, кој вклучува повеќе од 200 компании, како и од купувањето на клучни медиумски куќи.

Тој е роден во Словачка и пораснал под комунистичката диктатура, но во семејство кое припаѓало токму на таа номенклатура. Неговиот татко бил службеник во надворешната трговија. Андреј Бабиш живеел и во Швајцарија и во Франција. По завршувањето на средното училиште во Женева, студирал економија во Братислава, а потоа работел во надворешна трговија, вклучително и во Мароко.

Беше министер за финансии од 2014 до 2017 година, а од 2017 до 2021 година, премиер. Наместо ред, тој донесе во земјата бесконечни дебати за сопствените измами и корупциски афери. Симболот е аферата „Чапљево гнездо“: велнес центар во близина на Прага за кој Бабиш измамнички добил средства од фондовите на ЕУ со привремено формално ослободување на една од неговите компании од Агроферт за да ги исполни условите.

Истрагите и судските процеси траат речиси десет години. Во јуни оваа година, судот во Прага нареди целиот случај да се отвори повторно. Во меѓувреме, аферата се претвори во семејна трагедија – Бабиш очигледно го користел името на својот син во правна измама без негово знаење. Кога неговиот син Андреј Бабиш помладиот го обвини дека неговиот татко го киднапирал за да не сведочи пред истражителите, Бабиш постариот јавно одговори дека неговиот син е ментално болен.

Бабиш често носи црвени капи со натпис „Силна Чешка Република“, што е знак на движењето MAGA на Трамп и нивните препознатливи црвени бејзбол капи.

Доушник на тајната полиција

„Гнездото на чапјата“ беше само врвот на ледениот брег. Бабиш со години ги полни колумните во весниците со судир на интереси, сомневања за даночна евазија и корупција, неговото влијание врз медиумите и неговото минато во комунистичката тајна служба. Од 2017 година, Агроферт формално е управуван од фондацијата што ја основал, но судот подоцна утврди дека тој само го прикривал сопственото учество и дека сè уште ја контролира компанијата. Медиумската концерн МАФРА мораше да ја продаде во 2023 година поради законите за судир на интереси.

Како и другите популисти, тој со години поттикнува против мигрантите, а во последно време и против украинските воени бегалци. Во исто време, во својата бизнис империја, тој вработува многу работници од земји надвор од ЕУ, како што се Виетнам и Украина, честопати во нехумани услови.

Во Словачка, на суд беше утврдено дека работел како агент на државната служба Státní bezpečnost под кодното име „Буреш“. Но, Бабиш до ден-денес го негира тоа и горчливо се жали на клеветата.

Како би можеле овие избори да влијаат на Украина?

Чешката Република одигра клучна улога во собирањето средства меѓу сојузниците на НАТО за испраќање воена опрема и муниција во Украина, која е во четвртата година во војна со Русија.

Земјата користи донации од партнерите на НАТО за купување муниција и воена опрема на светскиот пазар, обезбедени од приватни компании ангажирани од чешкото Министерство за одбрана.

Во 2024 година, програмата обезбеди 1,5 милиони артилериски гранати за Украина од повеќе од десетина земји, а се очекува дека овој број ќе надмине 1,8 милиони до крајот на годината.

Сепак, Бабиш за програмата рече дека е „премногу скапа“ и „нетранспарентна“, тврдејќи дека средствата на Чешка треба да бидат насочени кон домашни проблеми. Тој исто така рече дека управувањето со програмата треба да му се предаде на НАТО.

Анкетата на Чешкиот STEM институт од јуни покажа дека речиси половина од испитаниците го делат мислењето на Бабиш, сметајќи дека воената помош на Чешка за Украина е „преголема“. Но, одделот AMOS, кој ја води програмата во рамките на Министерството за одбрана, ги отфрли неговите тврдења, нагласувајќи дека целиот процес е дизајниран да биде „што е можно потранспарентен“ за донаторите.

Иако многу експерти веруваат дека Бабиш нема да има простор да ги реализира сите свои амбиции и тврдења, останува да се види што ќе се случи во иднина.