Молдавија: избори што ќе го исцртаат курсот меѓу Брисел и Москва

Утрово 28 септември 2025, во Молдавија се отворија избирачките места за парламентарни избори што веќе се опишуваат како најважни во поновата историја на земјата. Атмосферата е напната: полицијата спроведе стотици претреси и уапси повеќе лица во деновите пред гласањето, наспроти бројните извештаи за руско мешање и планови за вознемирување на јавниот ред. На маса е крупното прашање што ја дели земјата со 2,5 милиони жители: дали да продолжи интеграцијата кон Европската унија или да се сврти назад кон орбитата на Москва. Изборите треба да изберат нов Парламент со 101 пратеник; по конституирањето, претседателката предлага премиер — по правило од најсилната партија или блок — кој ќе се обиде да состави влада што мора да добие пратеничко мнозинство.

Владејачката, проевропска Партија на дејство и солидарност (PAS), која од 2021 има силно мнозинство, влегува во трка без јасни потенцијални партнери од истата ориентација и под ризик да ја изгуби апсолутната предност. Од другата страна стојат неколку сили со изразена проруска агенда, меѓу кои Патриотскиот изборен блок, што пропагира „пријателство со Русија“ и „постојана неутралност“. Недостигот од дополнителни проевропски опции и наведеното „тешко мешање“ на Русија создадоа голема неизвесност околу исходот и идниот геополитички правец на државата. Во оваа рамка, извршната власт зборува за „хибридна војна“: премиерот Дорин Реќан јавно предупреди дека Москва трошела „стотици милиони“ евра за да влијае на резултатот, оценувајќи ја трката како „финална битка за иднината“ на Молдавија.

Клучен, можеби пресуден фактор, е дијаспората. Минатата година, во вториот круг од претседателските избори, рекордни 327 илјади гласачи гласаа во странство, а над 82% од нив ја поддржаа проевропската линија на претседателката Маја Санду — бројка што реално го одлучи исходот. Аналитичарите проценуваат дека колку е повисока излезноста, толку PAS има поголеми шанси да остане најсилна и да проба да формира влада; но дел од анкетите регистрираат околу една третина неопределени гласачи, што ја држи вратата отворена за изненадувања — особено ако мобилизацијата на гласачите надвор од земјата биде послаба отколку во 2024.

Молдавија по руската инвазија врз Украина забрзано се врза за западниот пат и во јуни 2022 доби кандидатски статус за членство во ЕУ. Но географијата и историјата ја прават подложна на притисоци — меѓу Украина и Романија, со нерешени слабости во безбедносниот и медиумскиот простор. Изборниот ден, формално, е рутина; суштински, тоа е тест дали државата може да одржи фер процес под силен надворешен и внатрешен притисок. Резултатот нема само да распореди пратенички мандати, туку ќе пресече дали Чишинау ќе продолжи да се усогласува со европските политики или ќе се врати кон политика на „неутралитет“ што, во реалноста, често значела геополитичка зависност.