Научниците имаат одговор како ќе заврши универзумот

Една смела научна теза стигнува оваа есен од Корнел: универзумот има „рок на траење“ од околу 33 милијарди години и, наместо бескрајно да се шири, ќе заврши во „Големиот колапс“ (Big Crunch). Според пресметките на проф. Хенри Тај, вселената е блиску до својата средина; за околу 11 милијарди години ширењето би застанало, а потоа би започнала контракција што кулминира со колапс за отприлика 20 милијарди години од сега. Тезата произлегува од нови мерења на „темната енергија“ и ревидираниот космолошки модел што Тај го објави во JCAP во септември 2025.

Што се смени? Две големи набљудувачки програми — Dark Energy Survey (Чиле) и DESI (Аризона) — покажуваат дека темната енергија не се однесува како чиста „космолошка константа“. Во моделот на Тај, ефективната космолошка константа излегува негативна, што математички отвора пат за застанување на ширењето и идно собирање на просторот како „гумена лента“ што се враќа назад. Следниот чекор е верификација: Еуклид, SPHEREx и опсерваторијата Вера Рубин ќе донесат нови податоци што можат да ја зацврстат или разнишаат оваа слика.

Колку е ова конечен одговор? Космолошката „смрт“ има повеќе сценарија. Доминацијата на постојана темна енергија води кон „големо замрзнување“ (heat death) — изумирање на космичката активност на незамисливо долги скали; некои пресметки покажуваат дека и најдолговечните ѕвезди би исчезнувале дури по ~10^78 години. Други модели предвидуваат „Големо кинење“ (Big Rip), доколку темната енергија се зајакнува со време. Новиот предлог за „Големиот колапс“ се потпира токму на обратното — дека темната енергија слабее, што дел од набљудувањата го оставаат како можно, но не и дефинитивно заклучено.