Научно предупредување: суперќелиските бури во Европа стануваат поразорни

Европа бележи засилување на суперќелиските грмотевични бури – најразорниот тип летни невремиња – покажува ново истражување објавено во Science Advances. Според авторите, Алпскиот регион и делови од Централна и Источна Европа може да очекуваат значително зголемување на активноста. Ако глобалното затоплување достигне +3°C над прединдустриското ниво, фреквенцијата на бури северно од Алпите би се зголемила до 50%.

Станува збор за невремиња кои веќе предизвикуваат сериозни економски штети. Во 2023 година, т.н. „тешки конвективни бури“ (во кои спаѓаат и суперќелиските) беа најскапиот природен хазард во светот, со речиси 55 милијарди евра осигурителни загуби. Истражувачите предупредуваат дека разбирањето на условите за нивно формирање и како климатските промени ги менуваат тие услови е клучно за навремена подготовка.

Што е суперќелиска бура?

За разлика од „класичен“ грмотевичен облак, суперќелата има длабока, ротирачка колона на воздух – мезоциклон – која ѝ дава издржливост и моќ. Се јавува кога има топол и влажен воздух при тлото, постуден воздух на височина (промена на насоката и јачината со височината). Овие бури често траат со часови и носат многу силен ветер, крупен град и пороен дожд, иако во Европа се релативно ретки.

Растечки ризик и свежи примери

Иако бројот им е мал во однос на сите грмотевични процеси, штетите се големи и локално концентрирани. Во јуни, суперќела го погоди L’Hôpital-le-Grand (Франција) со град до 6 cm, оштетувајќи возила и објекти. Минатата недела моќна бура удри и во Италија (Римини–Равена) со ветер речиси 100 km/ч, интензивен град и дожд, искршени дрвја и нарушен железнички сообраќај.

Како научниците ги следат бурите?

Следењето на суперќелите низ Европа е отежнато од неусогласени национални радарски системи, што го комплицира прекуграничното детектирање. Затоа, истражувачи од Универзитетот во Берн (Mobiliar Lab и Oeschger Centre), во соработка со ETH Цирих, развија високорезолуциски симулациски модел. Со дигитално мапирање на атмосферските процеси на многу фин размер, моделот дава подетална слика за развојот и траекторијата на бурните ќелии отколку што беше можно досега.