Нова средба на мешовитата историска комисија во Софија

Во Софија заврши 37. средба на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања. Македонскиот тим ја отвори сесијата со потег што суштински ја менува рамката на расправата: на бугарската страна ѝ беше официјално доставен новиот учебник по историја за VII одделение, со образложение дека се работи за „нова реалност“ во домашното историско образование. Со тоа, првата точка од дневниот ред — критички осврт на македонските учебници — практично стана беспредметна, бидејќи предметот на дискусија веќе е заменет со нов наставен материјал.

Околу заедничките чествувања, старите линии останаа остри. Бугарската страна инсистира да се чествуваат одредени личности во духот на нивната перцепција за „заедничка историја“, додека македонскиот тим понуди поинаков компас: одбележување на крајот на Втората светска војна како универзален симбол на победата на доброто над злото — датум што не ја релативизира меморијата и не ја врзува за спорни биографии, туку за антифашистичкото наследство како европска вредност.

Разликите во пристапот остануваат јасни и по повеќечасовна дискусија, што само ја потврди познатата дијагноза: таму каде што Софија бара персонални наративи, Скопје предлага принципи и настани со поширок консензус.

Практичниот исход не е без значење. Двете страни го потпишаа Записникот од 30. средба (2024) и поставија динамика на работа до крајот на годинава, што сугерира дека механиката на Комисијата функционира и кога политичкиот контекст е напнат.

Следната средба е најавена за првата половина на ноември, во Скопје. До тогаш, клучниот тест ќе биде како новиот учебник ќе биде читан преку призмата на европските стандарди: јасна методологија, проверливи извори, јазик без етикети и линија што не отвора врата за историски ревизионизам, но остава простор за компарирање на гледишта. Само така Комисијата може да се помести од ритуал на несогласувања кон процес што создава издржливи образовни решенија — токму таму каде што учениците, а не дипломатските соопштенија, се конечните корисници.