Ново истражување: доволно спиење може да биде клучот за здравје

Во трката по „здрав живот“ најчесто се брои бројот на чекори, километрите на трчање и часовите во теретана. Но едно ново глобално истражување предупредува дека вистинската слабa алка не е движењето, туку – перницата. Според студија објавена во списанието „Communications Medicine“, само околу еден од осум луѓе во светски примерок успева истовремено да има доволно сон и доволно физичка активност, додека кај останатите најчесто страда токму спиењето.

Истражувањето анализирало податоци од повеќе од 70.000 лица ширум светот, следени во период од три и пол години со паметни часовници и фитнес-нараквици кои прецизно го бележат и сонот и движењето во текот на денот. Научниците ги споредувале реалните навики со препораките – седум до девет часа сон и барем 8.000 чекори дневно – и утврдиле дека само околу 13 проценти од испитаниците доследно ги исполнуваат и двата критериума.

За значителен дел од светската популација, ситуацијата е токму спротивна. Речиси 17 проценти од учесниците спиеле помалку од седум часа и правеле под 5.000 чекори дневно – категорија која истражувачите ја нарекуваат „седентарна“ и која е поврзана со повисок ризик од хронични болести, зголемување на телесната тежина и проблеми со менталното здравје.

„Само мал дел од луѓето успеваат секој ден да ги достигнат и препорачаното ниво на сон и препорачаната физичка активност. Затоа мора да размислуваме како овие препораки функционираат заедно и како може да ги прилагодиме на реалниот живот“, вели Џош Фитон, водечкиот автор на студијата и истражувач за здравје на сон во Универзитетот Флиндерс во Австралија.

Клучната порака од податоците е изненадувачка за оние кои веруваат дека „ќе надоместат“ со повеќе вежбање ако спијат помалку. Истражувачите откриле дека токму сонот е предуслов за да станеме поактивни. Најмногу чекори следниот ден правеле луѓето кои, во просек, спиеле околу шест до седум часа. Кога сонот е краток, недоследен или лош по квалитет, опаѓа и нивото на енергија, мотивација и реален капацитет за движење.

„Ако луѓето немаат време и се приморани да бираат, можеби треба најпрво да се фокусираат на спиењето, а потоа на вежбањето“, порачува тимот. „Приоритизирањето на сонот може да биде најделотворен начин да се засили енергијата, мотивацијата и капацитетот за движење“, додава професорот Дени Екерт, коавтор на истражувањето.

Проблемот, секако, не е нов. Националните и европските здравствени институции одамна предупредуваат дека на возрасните им се потребни седум до девет часа квалитетен сон, а дека под шест часа ризикот од срцеви заболувања, дијабетес, дебелина и нарушувања на расположението почнува да расте.

Сепак, модерниот начин на живот – долгото седење, работата во смени, екрани до доцна во ноќта – често ги поттикнува луѓето да го „крадат“ сонот за да направат место за уште една епизода, уште неколку мејлови или уште еден тренинг.

Новата студија дополнително ја отвора дилемата: дали начинот на кој се комуницираат здравствените препораки не е предалеку од реалноста на луѓето? Кога официјалните совети бараат и доволен сон, и најмалку 8.000 чекори, и балансирана исхрана, и редовни лекарски контроли, лесно е просечниот човек да почувствува дека планот е невозможен – и да се откаже.

Авторите затоа повикуваат на „поприземени“ препораки. Наместо луѓето да се чувствуваат виновни што не успеваат да го испочитуваат идеалниот рецепт, тие предлагаат првиот фокус да биде – да се amongнат доволно наспани. Едноставни промени, како намалување на времето пред екрани еден час пред спиење, задржување на исто време на легнување и будење, и создавање смирена атмосфера во спалната соба, можат да го подобрат квалитетот на сонот, а со тоа и потенцијално да го олеснат и вежбањето следниот ден.

Студијата има и ограничувања – повеќето податоци доаѓаат од луѓе кои веќе користат скапи носливи уреди, односно преовладуваат учесници од побогати земји. И покрај тоа, обемот на примерокот и должината на следење го прават заклучокот јасен: спиењето не е „луксуз“ кој може да се жртвува во име на продуктивност, туку основна биолошка потреба, рамноправна со здрава исхрана и движење.

На крајот, пораката не е дека физичката активност е помалку важна – напротив, движењето останува столб на превенцијата од срцеви и други заболувања. Но новото истражување потсетува дека без доволно сон, ниту телото ниту умот немаат сила да ги следат најдобронамерните фитнес-планови. Наместо да бираме помеѓу перницата и патеката за трчање, науката сугерира јасен редослед: прво добро да се наспиеме, па дури потоа да им се фрлиме на чекорите.