2025 година ќе влезе во историјата на Македонија како година на шок, жал и гнев – година кога државата беше сведок на трагедии и граѓански бунт. Од прегазувањето на Фросина Кулакова, преку пожарот во дискотека „Пулс“ во Кочани, до еколошките протести за депонии и загадување и фемицидот врз Росица – граѓаните излегоа на улица од чувство на неопходност. Но прашањето останува: дали институциите ги слушаат, и дали ќе почнат да реагираат вистински?
Клучни повици за правда — неколку потресни епизоди
Фросина: Прегазување кое прерасна во протест
На 31 јануари 2025, 22-годишната Фросина Кулакова беше прегазена на пешачки премин близу Силбо, на булеварот Партизанска одреди. Случајот брзо доби национална резонанца кога граѓани се собраа на протест со свеќи, цвеќиња и транспаренти.
„Не е несреќа, туку убиство“ – звучеше од транспарентите, додека скандирањето „Правда“ и „Одговорност“ ја обедини социјалната сензација.
Подоцна, кога возачот доби пресуда од 12 години затвор, семејството и јавноста реагираа дека казната е несоодветна. Во изјава за медиуми мајката на Фросина рече:
„Системот двапати ја уби Фросина — прво кога ја прегази, потоа кога ја остави неказнета.“
Оваа трагедија создаде јавен притисок и инспирација за граѓанска иницијатива која го понесе името „Кој е следен?“ — со цел да се одмени инертноста на правосудството, полицијата и локалната власт.
Кочани: Пожар што „запали“ цела нација
На 16 март 2025 во дискотека „Пулс“ се случи експлозија и пожар што уби 63 млади и повреди многумина. Беше откриено дека објектот имаше сериозни недостатоци: немаше систем за гаснење, излезите беа затворени или несоодветни, а број на посетители многу над дозволеното.
Во Кочани, семејствата и активистите ја формираа „Маршот за ангелите“, протест секоја сабота, барајќи не само меморијално искрен одговор туку и системски реформи.
„63 млади загубија живот, а никој не е виновен“ — гласи еден од транспарентите.
Шест месеци подоцна, неколку институции и поединци се под истрага, но насоката и исходот се уште не се јасни.
Еко протестите: загадувањето, депониите, пожарите
Протести не беа ограничени само на судбини — тие се проширија и до животната средина. Граѓаните во Скопје, Аеродром, Маџари и други области бараа и сѐ уште бараат итно оградување на депонии, дислокација на оние блиску до населени места и контрола над горење електронски отпад. Во Аеродром, граѓаните протестираа кај мостот Близнаци со повици:
„Ние дишеме отров; институциите молчат“ — гласеше еден транспарент.
Иако платформите како Вардариште беа предмет на медиумско внимание, досега нема трајно решение — депониите се неоградувани, и бекството кон сопствената тивкост е реален страв.
Фемицидот на Росица: Кога системот не ги штити најранливите
Во меѓувреме, случајот со Росица однови ја бранува медиумската јавност. Таа беше убиена од партнер кој веќе бил пријавуван неколку пати за малтретирање — но без ефективна интервенција. Оваа трагедија ја потсети јавноста дека заедно со „настаните“ како Кочани и Фросина, постојат „невидливи катастрофи“ во домот, каде системот не реагира своевремено.
Семејните пријави, апелите до полиција или судски записи постоеле, но со години се чекаше разрешница — а Росица го загуби животот пред институциите да одлучат. Овој фемицид стана уште еден симптом на системски недостиг.
Што ги поттикнува протестите? Длабински фактори
Неказнивост и системски пропусти
Во сите случаи гневот и револтот не е насочен кон поединецот, туку кон чувство дека системот не функционира. Кога казните доцнат, кога пресудите се пониски од очекуваното, кога институциите молчат, јавноста губи доверба.
Демонстрација на граѓанската сила
Граѓанските иницијативи како „Кој е следен?“ и „Марш за ангелите“ покажуваат дека протестите не се прашање на партиски месечни изблици, туку растечка форма на организирана активност — активисти, семејства и млади кои не се согласуваат да бидат пасивни.
Политизација и блокади
Протестите секогаш опозицијата ги поддржува, власта ги критикува, медиумите ја разгоруваат страста. Но кога настаните политички се инструментализираат, ризикот е да се изгуби фокусот на суштината — правдата, реформата, одговорноста.
Психолошки и здравствени ефекти
Непосредни жртви не се само трагични настани — загадениот воздух, отровите, стравот од нови несреќи — тие создаваат хронична состојба на анксиозност. Младите тешко веруваат дека ќе живеат безбеден живот, кога навидум нема институции што ги штитат,кога не функционира ништо, кога основните права не се гарантираат, како правото на чист воздух!
Како да се премости јазот — препораки за системска промена
Брзи, транспарентни истраги со рокови
Јавни извештаи за напредокот на истрагите.
Независни надзорни комисии кои ќе го следат секој случај.
Реформи во безбедносните стандарди и инфраструктурата
Објектите за масовни собири да добиваат единствен сертификат за безбедност.
Инспекција и контрола врз пиро-технички средства, излези, системи за аларм, инструкции.
Поддршка за семејствата и жртвите
Центри за правна, психологиска и медиумска поддршка.
Јавна платформа со контакти, статуси и временски линии на случајот.
Континуирана граѓанска вклученост
Објавување платформи за дијалог помеѓу власт, експерти и граѓани (отворени форуми, јавни слушања).
Следење на имплементација на ветувања — граѓански мониторинг.
Едукација и превенција
Образовни програми за безбедност, управување со отпад, екологија.
Кампањи за јавна одговорност и свест
Дали „некој ги есапи“ протестите?
Протестите во 2025 не беа изолирани инциденти, туку аларм – болно јасен сигнал за граѓанско будење. Но наместо одговор, добивме уште едно премолчено сведоштво дека институциите и понатаму ја оставаат правдата во празен од.
Убиецот на младата Фросина Кулакова доби 12 години затвор – казна што не ја задоволи ниту правдата, ниту болката на нејзиното семејство. Трагедијата во Кочани, каде 63 млади животи згаснаа во пожар, и шест месеци подоцна останува без виновници и без одговорност – случај што се обидува да се заташка, да се пикне под тепих, како и многу претходно. Во меѓувреме, екоцидот во Вардариште и другите депонии продолжува, граѓаните протестираат, но институциите молчат, без видливи резултати.
И, како најсвеж печат на оваа година, фемицидот врз Росица. Случај каде виновникот одамна бил пријавуван, а системот – што требало да ја заштити – молчел. Во вакви трагедии, убиецот не е само оној што го извршил делото, туку и оној што можел, а не спречил.
Затоа, одговорот е горчлив: никој никого не „есапи“. Граѓаните протестираат, плачат, маршираат со свеќи, скршени од болка и тага. Но државата и понатаму останува глува, заробена во својата апатија, во своите врски и „заташкувања“.
Прашањето што стои пред нас е едноставно: колку уште трагедии треба да се случат за институциите конечно да го чујат својот народ?
Околу масовноста на протестите
И ние како народ имаме една голема мака – не знаеме да се омасовиме и да си дадеме поддршка едни на други. Имало неколку масовни собири, но потоа како да исчезнуваме. Ако директно не е загрозено нечие секојдневие, луѓето не излегуваат понатаму. Се изгуби чувството за солидарност. Да земеме за пример Србија – таму студентските протести веќе добија внимание од целиот свет, затоа што младите се истрајни, упорни и сложни. Кај нас, за жал, не е така – ќе се собереме еднаш-два пати и толку. Понатаму нема храброст, или можеби народот е премногу разочаран од системот па се откажува и од сопствената борба.
Skip to content
