Skip to content
Во интервју за Дојче Веле денес, по Преспанскиот договор, професорката Александра Јоаниду, која на Универзитетот во Солун предава на Факултетот за балкански, славистички и ориентални студии, сведочи дека темите кои некогаш предизвикуваа кампањи и притисоци — македонскиот јазик, „егејците“ бегалски судбини — постепено се нормализираат.
Преспанскиот договор како рамка за смирување на тензиите
Јоаниду вели дека по Преспа општествената температура околу темата се намалува:
„Мислам дека реакциите на македонскиот јазик во Грција попуштија. Можеби поради Преспанскиот договор, а можеби и затоа што од таа тема на луѓето полека им е преку глава. Во секој случај, сѐ уште има и такви кои реагираат жестоко… но со време тие луѓе сѐ повеќе запаѓаат на работ на општеството.“
Таа инсистира на практична примена на одредбите и термините од договорот:
„Според моето мислење, потребно е сите ние без страв да ги применуваме поимите кои се предвидени во Преспанскиот договор и не треба да дозволиме оваа чудна цензура да нѐ присили на молк.“
Македонскиот јазик: од табу до академска тема
Во контекст на забраните и притисоците од минатото, Јоаниду ја опишува одбраната на конференцијата во Солун (декември 2024), каде што темата „македонски јазик“ беше директно ставена на агенда:
„Ние укажувавме, пред сѐ, на тоа колку апсурдно и смешно е барањето да не се споменува македонскиот јазик.“
Клучниот правен аргумент, вели таа, е меѓународната потврда преку Преспа:
„Најважниот аргумент против оваа глупост беше меѓународното признавање на името на јазикот и на идентитетот со Преспанскиот договор.“
А за честата заблуда околу „македонски“ во грчки контекст, Јоаниду додава:
„Не постои ниту еден Грк кој во странство би се претставил себеси како ‘Македонец’ — и не постои никаков грчки јазик којшто е во употреба и којшто се нарекува ‘македонски’.“
Право на самоидентификација и положбата на Македонците во Грција
Преспа, според неа, има амбивалентен ефект врз државјаните во Грција со македонска самосвест — но универзалното правило е јасно:
„Правото на самоидентификација е едно од темелните права… Затоа… на грчките државјани со македонска етничка самосвест и јазик не смееме да им го забраниме правото себеси да се нарекуваат Македонци и да го зборуваат македонскиот јазик.“
Културна соработка и симболика на „превод од македонски“
По договорот, Јоаниду преведе две книги од Румена Бужаровска и го заврши преводот на „Егејци“ на Кица Колбе со важна, некогаш незамислива прецизност:
„За мене најголемиот успех… е фактот што во нов стои: превод од македонски. Поимот македонски јазик долги години во Грција беше табу…“
Насловот „Егејци“, често оспоруван и во двете средини, таа го смета за точен токму поради разобличување на митови:
„Сметам дека насловот е успешно избран, затоа што отсликува една реалност… Книгата ‘Егејци’ ја разобличува таа лага.“
Од „чудна цензура“ до нормализирана терминологија; од табу до конференциска сала. Пораката на Јоаниду е едноставна: користете ги поимите како што стојат во Преспа, не се откажувајте од академската слобода и почитувајте го правото на самоидентификација. Само така дијалогот станува секојдневие, а не исклучок.
