Октоподот на ВМРО-ДПМНЕ пушти пипци во Албанија

Во судскиот хол во Тирана, со неколку потписи и еден бел коверт, македонската заедница во Албанија доби нов институционален дом: „ВМРО-ДПМНЕ–Албанија“ го прими решението за регистрација и стана дел од официјалниот судски регистар. Документот ѝ беше врачeн на претседателката Елена Симонофски од адвокатот Албан Дурај, кој ја објави веста и ѝ посака успех во мисијата да ги штити правата на Македонците и да го зајакнува дијалогот со институциите. Со овој чин, годинешните културни и политички гестови на препознавање на Македонците во Албанија добија и нова организациска форма, втемелена во правото.

Регистрацијата е повеќе од формалност во земја каде што малцинските здруженија често се на границата меѓу ентузијазмот и административната издржливост. Новото здружение јавно се позиционира како платформа за заштита на законските права на македонската заедница и како глас за институционален дијалог, што е важна корекција на досегашниот впечаток дека македонските иницијативи се распрснати во мноштво локални друштва со ограничен домет. Симболиката на гестот ја придружи и реакцијата од долгогодишни активисти: претседателот на Македонското друштво „Преспа“, Едмонд Темелко, упати јавна благодарност до адвокатското студио „Duraj Law Firm“ и изрази очекување дека новиот субјект ќе помогне во унапредување на положбата и легитимните права на Македонците.

Претседателката Елена Симонофски, во претходни изјави, го дефинираше здружението како „дом за сите кои ја носат Македонија во своето срце“ и како потпирач за активности што треба да ги претворат идентитетските декларации во практични права – од образование и култура, до медиумска видливост и административен пристап. Таквиот јазик на отвореност е важен во средина каде што припадниците на заедницата живеат во различни региони – од Мала Преспа до Голо Брдо – и се потпираат на неколку столбови на организирање што со децении го одржуваат ткивото на колективниот идентитет.

Албанскиот контекст не е празно платно. Покрај новоформираниот субјект, таму веќе делуваат „Илинден“–Тирана, „Преспа“, „Сонце“, „Мир“, „МЕД“ и „Прегор“, а во политичкото поле опстанува Македонската алијанса за европска интеграција (МАЕИ) – единствената партија на Македонците во Албанија. Некои од овие здруженија се во континуитет со јавни иницијативи, медиумски проекти и соработка со европски мрежи, што на новото здружение му наметнува двојна задача: да не дуплира работа, туку да поврзува и да надградува.

Во последниве години, македонските организации во Албанија редовно предупредуваат дека правата не се само прашање на декларации, туку на будно следење на законската рамка, локалните практики и европските стандарди. Одржувањето фолклорни фестивали, медиумски проекти и образовни активности е важен дел од економијата на видливоста; но борбата за мајчин јазик, наставни содржини и институционална застапеност е тестот каде што една регистрација вреди онолку колку што ќе успее да се претвори во програми, партнерства и мерливи резултати. Во тој поглед, новиот субјект ќе биде оценет по способноста да гради мостови со постојните друштва и со МАЕИ, да избегне паралелизми и да извезе консолидирани барања кон државните органи.

Реалната тежина на денешниот акт лежи и во моментот: по низа културни настани во Преспа и Пустец, по повици за обединување на македонските здруженија и по нови контакти на највисоко ниво, регистрацијата во Тирана изгледа како дел од поширок тренд – враќање на институционалниот фокус врз прашањата на македонското малцинство во Албанија. Ова не е замена за државни политики, туку покана за почесно место на масата. За да го заработи тоа место, „ВМРО-ДПМНЕ–Албанија“ ќе мора да одговори со транспарентни програми, отчетност кон своите членови и координација со сродните субјекти чии втемелувања датираат од 2000-тите наваму.

Вистинската работа, како и секогаш, почнува откако ќе замрат објавите на социјалните мрежи. Во иднина, мерењето ќе се прави по тоа колку деца ќе имаат дополнителна настава на македонски јазик, колку локални администрации ќе отворат врата за двојазични услуги таму каде што законот го дозволува тоа, колку фестивали ќе станат програми со јавна поддршка, и колку млади ќе решат да останат активни во друштвата наместо да се иселат. Регистарската ознака во судот е тивок печат; животот на заедницата бара глас, упорност и способност да се преговара. Денешното решение ѝ го дава првото; останатото ќе зависи од лидерството што знае да слуша, да поврзува и да ја претвори симпатијата во системска работа.