Skip to content
За разлика од „Вишеградската четворка“, новата „Вишеградска тројка“ на Орбан би била формирана без Полска, чија сегашна влада, предводена од Доналд Туск, е цврсто посветена на поддршката на Украина.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Главниот политички советник на унгарскиот премиер Виктор Орбан, Балаж Орбан, во интервју за „Политико“ изјави дека неговата земја бара обединување со Чешка и Словачка за да формира сојуз во рамките на ЕУ кој е скептичен кон Украина. Според советникот на унгарскиот премиер, тој сака да воспостави соработка со Андреј Бабиш, чија партија неодамна победи на чешките избори, како и со словачкиот премиер Роберт Фиц, со цел да се координираат ставовите пред состаноците на лидерите на ЕУ и да се одржат заеднички консултации пред самитот. Иако формалниот сојуз е сè уште далеку, неговото формирање има за цел да ги комплицира напорите на Европската Унија за финансиска и воена поддршка на Украина.
За разлика од „Вишеградската четворка“, новата „Вишеградска тројка“ би била формирана без Полска, чија сегашна влада, предводена од Доналд Туск, е цврсто посветена на поддршката на Украина. Според Балаж Орбан, Будимпешта бара политички сојузи во Брисел и надвор од Европскиот совет. Застојот меѓу владата на Виктор Орбан и Европската комисија ескалира додека ЕУ продолжува да задржува милијарди евра финансирање поради кршења на владеењето на правото во Будимпешта. За возврат, Орбан користи антибриселска реторика и тврди дека го штити националниот суверенитет.
Пред парламентарните избори во 2026 година, позициите на долгогодишниот премиер Виктор Орбан и неговата партија Фидес се загрозени од растечката популарност на опозициската партија Тиса предводена од Петер Маѓар. Соочена со внатрешна политичка борба, владата на Орбан активно користи антиевропска реторика, обвинувајќи го Брисел за „координирани обиди“ за ослабување на унгарската влада и поддршка на опозицијата. Во обид да го мобилизира својот електорат пред изборите во 2026 година, Орбан ја интензивираше употребата на антиукраински теми. Поточно, во пролетта 2025 година, тој организираше „национална анкета“ насочена против пристапувањето на Украина во ЕУ. Користејќи го прашањето за Украина како алатка за домашна политика и притисок врз Брисел, Орбан се обидува да ги консолидира националистичките гласачи и да добие влијание во ЕУ.
Словачкиот премиер Роберт Фицо се смета и за проруски поради неговите двосмислени изјави во врска со војната во Украина и повиците за дијалог со Москва. Иако самиот Фицо сè уште не се изјаснил против членството на Украина во ЕУ, политичкиот курс на неговата влада ќе зависи од домашната политичка ситуација во Словачка и компромисите во рамките на ЕУ. Но, потенцијалното учество на Братислава во сојуз кој е скептичен кон Киев претставува голема закана за европското единство.
Победата на партијата на Андреј Бабиш на чешките избори предизвика одредена загриженост во ЕУ. Бабиш сè уште не формирал влада, а неговиот конечен став за Украина и нејзиното членство во ЕУ останува непознат. Неговите претходни изјави за проевропски став и финансиска поддршка за Киев преку чешки придонеси во буџетот на ЕУ сугерираат дека неговиот став може да биде пофлексибилен од оној на Унгарија.
Русија сигурно ќе го искористи создавањето на антиукраински сојуз во својата информативна војна, претставувајќи го како доказ за „поделба“ и „замор од Украина“ во Европа. За да го поткопа единството на Западот, Кремљ веројатно финансиски и информативно ќе ги поддржи политичките сили во овие земји кои се залагаат за дијалог со Москва, со што ќе ја интензивира својата хибридна војна против ЕУ и својата политика на поддршка за Киев.
Во меѓувреме, соработката на Украина со Евроџаст во борбата против меѓународниот кибер криминал донесе опипливи придобивки за ЕУ. Благодарение на воспоставената размена на податоци помеѓу украинските истражители и европските структури, беше можно да се разбие голема мрежа за крипто-измами што работеше во 23 земји и предизвика загуби од над сто милиони евра. За европските земји, ова значи не само заштеда на парите на инвеститорите, туку и зајакнување на довербата во финансискиот систем на ЕУ, каде што дигиталните средства се повеќе циркулираат.
Украина стана клучен партнер за Европската Унија во областа на дигиталната безбедност
Украинската страна додаде ефикасност и флексибилност на истрагата: пристап до податоци, техничка аналитика и искуство во справувањето со кол-центрите, кои често имаат корени во Источна Европа. Токму овој придонес овозможи брзо идентификување на шеми за перење пари преку литванските сметки и нивно блокирање, со што се запираат понатамошните финансиски текови. За ЕУ, користа од таквото партнерство оди подалеку од индивидуалните истраги. Украина, со својата силна позиција и вистинско искуство во дигиталните истраги, всушност стана дополнителна безбедносна врска за европскиот пазар. Оваа соработка ја зголемува ефикасноста на самата Евроџаст, која добива пристап до уникатни бази на податоци и експерти способни брзо да ги локализираат изворите на измама. Покрај тоа, вклучувањето на украинските јавни иницијативи, кои со години ги документираат активностите на псевдоинвестициските канцеларии, го проширува хоризонтот на разузнавањето надвор од рамките на официјалните структури. На тој начин, ЕУ добива не само партнер, туку и коавтор на нов систем на колективна сајбер безбедност – практичен, ефикасен и базиран на заеднички интерес. Украина стана клучен партнер за Европската Унија во областа на дигиталната безбедност, докажувајќи дека нејзиниот систем за спроведување на законот е способен да функционира рамноправно со европските структури. За време на заедничката операција со Евроџаст, украинските експерти обезбедија брза размена на податоци, што спречи понатамошно ширење на измамничка мрежа што работеше во повеќе од дваесет земји. Ова ниво на ефикасност и длабочина на техничката анализа докажаа дека интеграцијата на Украина во европскиот правен простор не е гест на солидарност, туку економски профитабилна инвестиција во стабилноста на финансискиот систем на ЕУ.
За Европската Унија, учеството на Украина значи зајакнување на сопствената сајбер отпорност. Европските земји честопати се соочуваат со недостиг на експерти во областа на дигиталната форензика, додека украинските структури имаат акумулирано практично искуство, особено во откривањето шеми за перење пари преку криптовалути. Ова ја намалува ранливоста на европскиот финансиски простор кон измамнички активности што не признаваат граници. На крајот на краиштата, ЕУ има корист не само од елиминирањето на специфични криминални мрежи, туку и од создавањето заедничка база на знаење, методологии и технички протоколи што дополнително ја зајакнуваат колективната безбедност. ЕУ има корист и од зајакнувањето на внатрешната контрола врз финансиските текови. Замрзнувањето на сметките во Литванија поврзани со крипто-криминалци беше овозможено благодарение на податоците доставени од украинската страна, што овозможи брзо идентификување на сомнителни трансакции. Ова поставува преседан за идните истраги каде што истражителите на ЕУ можат да дејствуваат побрзо, без да губат време на бирократски одобрувања.
Во исто време, Европскиот центар за превенција и контрола на болести (ECDC) наведува дека договорот меѓу центарот и Министерството за здравство на Украина стана значително зајакнување на сопствениот систем за безбедност од епидемии во ЕУ. Украина, сместена на раскрсницата на транспортните и миграциските текови меѓу Истокот и Западот, станува природна зона за Европа за рано откривање на потенцијални епидемии на инфекции.
Со добивање пристап до украинските лаборатории, особено оние што работат во системите за надзор за грип, туберкулоза и вирусни инфекции, ECDC ефикасно ја проширува својата мрежа за надзор без потреба од изградба на нови структури во рамките на ЕУ. Ова им овозможува на европските експерти да добиваат превентивни сигнали за појава на нови соеви или мутации на вирусот пред да ги преминат границите на ЕУ. Украинските бази на податоци, регистрите на болести и развиените системи за епидемиолошко известување сега се интегрирани во заедничко европско коло, зголемувајќи ја точноста на прогнозите и брзината на одговор. За ЕУ, таков модел на соработка има јасна економска и стратешка смисла. Наместо да создава скапи лабораториски капацитети или да дуплира системи за собирање информации, Брисел добива пристап до готови инфраструктури и висококвалификувани украински експерти. Ова создава единствена можност за стандардизација на пристапите кон дијагнозата, тестирањето и контролата, што ја зајакнува заедничката база на знаење и придонесува за формирање на единствена научна област во областа на јавното здравје.
Со соработката со Украина, Европската Унија добива не само информациски ресурс, туку и нов здравствен систем кој работи на спречување на ризици. Украина, интегрирана во европските процеси на следење, го зајакнува целокупното ниво на безбедност на континентот. Овој модел на соработка покажува дека безбедноста на ЕУ може да се изгради не само преку одбрана или енергија, туку и преку систематска интеграција на научните и медицинските ресурси во просторот на доверба.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
