Skip to content
Кампањата за Чаир ја отвори уште една подлабока дилема во македонската политика: дали земјата оди кон Европската унија или тоне во орбитата на т.н. „српски свет“. Кандидатот на ДУИ, Бујар Османи, тврди дека Македонија веќе ги има сите неопходни европски гаранции и дека „темата за ЕУ“ се злоупотребува за дневна политика; неговиот ривал и прв вицепремиер, Изет Меџити (ВРЕДИ), возврати со јавна понуда за ТВ-дуел и со прозивка за врските со српскиот безбедносен естаблишмент. Пресметката не е само локална – таа се вкрстува со застојот на пристапните преговори и со регионалните тензии околу концептот „српски свет“.
Локалните избори се закажани за октомврии ќе бидат прв поголем испит за новите политички рамнотежи во Скопје. Османи настапува како кандидат на ДУИ во општина Чаир, додека Меџити – актуелен прв заменик на премиерот и министер за животна средина – е кандидат на движењето ВРЕДИ.
Што тврди Османи?
Во порака на терен, Османи изјави дека „Македонија ги доби гаранциите во моментот кога ја дефинираше преговарачката рамка“ и дека „сега има две опции – или си со ЕУ или си со српскиот свет“. Неговиот наратив ја врзува секоја демонизација на договорите со соседите и приближувањето кон ЕУ со противудари од „паралелен систем“ кој ја саботира европската агенда. Османи ја нападна и Владата, нарекувајќи ја „сервилна кон српско-рускиот свет“,
Факт е дека пристапниот процес формално влезе во нова фаза на 19 јули 2022, кога Советот на ЕУ ја одобри Преговарачката рамка и се одржа првата меѓувладина конференција со Северна Македонија. Но исто така е факт дека напредокот денес зависи од политички одлуки – вклучително и уставни измени – што останаа заглавени во Скопје.
И што возврати Меџити:
Меџити јавно го повика Османи „каде сака и кога сака“ на ТВ-соочување, за „да се разјаснат прашањата за Вулин и сè што ние знаеме за него“, алудирајќи на српскиот функционер Александар Вулин. Повикот следеше по настан на кој Меџити го презентираше проектот за субвенционирање 200 електрични возила за таксистите – со порака дека кампањата мора да се води пред граѓаните на Чаир, а не преку препукувања со премиерот.
Терминот „српски свет“ не е нов и не го измисли Османи; го промовираше токму Вулин, кој во 2021 кажа дека „задача на оваа генерација политичари е создавање на ‘српски свет’, односно обединување на Србите каде и да живеат“. Тој концепт редовно предизвикува регионална нервоза и се чита како нео-хегемонистичка доктрина.
Во јули 2023, Министерството за финансии на САД воведе санкции против Вулин поради корупција и врски со транснационален криминал – одлука што Вашингтон ја оправда со тезата дека неговите дејства „олеснуваат злонамерни активности на Русија во Србија и регионот“. Тој подоцна ја напушти функцијата шеф на БИА, но остана симбол на линијата што се судира со европските приоритети во соседството.
ЕУ-рамката и македонските блокади: што навистина пишува, а што недостига
Преговарачката рамка ја отвори „објаснителната и билатералната скрининг-фаза“, но суштинскиот чекор е политички: усвојување на уставни измени со вметнување на Бугарите како заедница, што Скопје го прифати во 2022 како дел од францускиот предлог. Токму овде процесот заглави; ЕУ, вклучително и Европскиот совет и високата претставничка Калаас, и годинава повикаа Скопје да донесе „одлуки што ја дефинираат ерата“. Владата на Мицкоски јавно тврди дека е за ЕУ, но бара „реципроцитет“ и гаранции; Брисел возвраќа дека договореното треба да се испорача.
Кога историјата станува аргумент
Османи ја поврза сегашната поларизација со насилните преседани од 1990-тите, спомнувајќи го и атентатот врз Киро Глигоров (3 октомври 1995). Тој напад останува нерешен, иако меѓународни тимови учествуваа во истрагата, а во јавноста опстојуваат повеќе – никогаш докажани – хипотези за можни нарачатели. Оваа ескалација на реториката носи и ризик: историските метафори можат да мобилизираат, но и да продлабочат ровови без да понудат конкретен излез.
Локална битка, европски влог
Чаир одамна е „симболична општина“ за албанскиот политички спектар во Скопје. Дуелот Османи–Меџити, покрај личната историја и партиските расколи, станува референдум за тоа како да се движи земјата низ теснецот: исполнување на веќе преземените европски обврски или инсистирање на нови политички гаранции. Ако се суди по пораките од Брисел и европските престолнини, прозорецот за балканското проширување е повторно отворен – но не бесконечно. Прашањето е дали Скопје ќе го искористи.
