Skip to content
Кога почнав да ги пишувам овие редови, мојата прва мисла беше… а каде бев, всушност, на 1 ноември минатата година? Признавам дека морав да ги разгледам календарот и документите. Бев на работна мисија на официјалната делегација на Европскиот парламент во Сараево.
Никој во Србија нема „среќа“ да мора да го погледне календарот на своите настани пред точно една година. Сигурна сум во тоа. Сигурна сум дека сите знаете каде бевте на 1 ноември. Всушност, сигурна сум дека знаете уште попрецизно – каде бевте во 11:52 часот на ден што засекогаш ќе остане врежан во колективната меморија.
Ден кој засекогаш ќе биде запишан во српската историја како трагедија што можеше да се спречи.
Денот што одзеде шеснаесет невини животи. Кога шеснаесет лични иднини се распаднаа под крошната на Нови Сад.
Но, токму во тој прекин – во таа гласна тишина, неопислива болка, загуба и шок – почна да се раѓа нова иднина. Не официјална, ладна и бирократска, туку човечка, солидарна и искрена. Од изгубените шеснаесет иднини, се роди една заедничка.
Онаа што се слуша 365 дена во шеснаесетминутни тишини. Најгласните тишини во светот.
Секако, имаме масовни протести и во Европската Унија, на многу места незадоволството се покажува на улиците. Но, никогаш не сум го видела она што можевме да го забележиме во Србија во текот на целата година.
Затоа, дозволете ми да поставам прашање, според мене во овој момент многу релевантно: можеби на Србија не ѝ е потребна Европа, како што многумина мислат, но на Србија ѝ е потребна Европа? Таа нејзина надеж. Таа борба за достоинство, за правда, за владеење на правото. За некаков нормален живот.
Она што следеше по трагедијата во Нови Сад, за жал, беше очекувано. Типично за авторитарните влади кои не познаваат саморефлексија. Тие не прифаќаат одговорност, па затоа ја зголемуваат репресијата – против сопствениот народ. Сето ова со надеж дека ќе одржат апсолутна власт преку страв и обиди за поделба.
По години искуство со Јанша, Орбан, Фиц, Лукашенко и други авторитарни лидери, ми е јасно: целта на нивната идеологија и пропаганда никогаш не е самиот авторитаризам. Целта е секогаш само и исклучиво неисцрпната желба за корупција.
Авторитаризмот е само патот. Алатка за потчинување на медиумите, судството, обвинителството и репресивниот апарат – сето ова е само инфраструктура за кражба на земјата и иднината на луѓето што живеат во неа. Во Србија, сето ова е многу јасно видливо, всушност, се гледа појасно од каде било на друго место.
Ова беше кристализирано и разоткриено од протестите. Понекогаш трагично, понекогаш комично, но секогаш надреално претставување на режимот, кој создава имагинарни светови – од изумот на Чати и Чациланд до постојано спинување, самопрогласени државници и платени бандити. Беа повлечени две паралели: помеѓу народот и владата, помеѓу иднината и минатото, помеѓу автентичното и вештачкото, помеѓу мирот и стапот, помеѓу храброста и стравот.
Студентите поминаа долг пат, буквално. И на секој чекор се обидуваа да ги потиснат, а понекогаш и буквално. Се обидуваа да ги скршат. Без успех. Бидејќи од самиот почеток, истите тие студенти ја одржуваа храброста, исправноста и смиреноста, сето тоа како спротивност на стравот.
Нови Пазар особено го докажа ова овие денови. Дека режимот, колку и да е креативен во делењето, спинувањето и лажењето, нема да успее да го скрши она што е најсилно: човештвото. Она што ги поврзува различните градови, региони, народи и нации.
Иако најкомплицираниот пат сè уште ве чека, иако СНС останува длабоко вкоренет и испреплетен со секоја пора на земјата, иако она што се случува сега е само почеток… знајте дека секој почеток започнува со мал, но одлучувачки чекор. Со луѓе кои не ја прифаќаат неправдата.
И горенаведените два пасуса се она што сите можеме да го научиме од овие луѓе – особено вклучувајќи нè во Европската Унија, па сè до оние највисоки центри на политичка моќ во неа.
Време е учениците и нивните поддржувачи да напишат ново поглавје во учебниците по историја за Србија, по можност – ако сакаат – со европска иднина. И ЕУ треба да ја игра својата улога, ако ништо друго, барем со почитување на сопственото законодавство и сопствените вредности.
Мора да покажеме дека навистина разбираме. Дека зборовите без акција не се доволни. Првиот чекор е јасен: политичка изолација и целни санкции за оние што се одговорни за трагедијата во Нови Саду. Доцна? Да. Но сепак подобро отколку никогаш. Роднините на сите шеснаесет починати и српското општество во суштина заслужуваат правда. Подобра иднина – и покрај шеснаесетте скршени.
За жал, на крајот, правдата не победува затоа што е посилна, туку победува затоа што е поупорна. Злото е тешко, но доброто е тврдоглаво. Денес не сум физички на улиците на Нови Сад со причина, но знајте дека секоја искрена борба за правда, било каде во Европа и во светот, е и моја борба. Вистинските вредности не се бранат од далечина; тие дури и не се бранат себеси со близина. Тие се бранат себеси со став, храброст и цврста убеденост.
Верувам дека целата Унија ќе го разбере ова со текот на времето. Ако некогаш постоела можност да се напише учебник за подобра иднина за Србија – единствениот вистински учебник – тоа е сега.
Со рацете и нозете на храброста и перото на достоинството, нека шеснаесетте скршени иднини создадат една. Оваа споделена иднина, родена од болка, – и покрај сè – постојано се издига. Таа иднина, скршена точно пред една година, денес стои посилна од кога било. За иднина што никогаш повеќе не смее да пропадне. Ова е она што Унијата мора да го разбере и – пред сè – јасно да го поддржи.
