Планот на Трамп за Украина содржи многу болна и тешка точка за Русите: Историјата не памети дека победничката страна некогаш се согласила на такво нешто!

По новиот американски план за завршување на војната во Украина, во кој една од 28-те точки предвидува Русија да ги стави своите замрзнати средства на располагање за обнова на Украина, рускиот независен медиум Медуза во својата анализа ги наведува причините зошто Владимир Путин веројатно нема да се согласи со тоа, но и зошто можеби ќе се согласи.

Планот на Трамп

Минатата недела, Аксиос објави нацрт-текст на најновиот план на администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп за завршување на руско-украинската војна, кој беше дискутиран од високи украински и американски преговарачи минатиот викенд во Женева.

Еден од најдеталните делови од тој документ е точката 14, која опишува како Белата куќа има намера да ги користи замрзнатите средства на Русија. Во нацрт-договорот под точка 14 е напишано следново:

„Замрзнатите средства ќе се користат на следниов начин: Сто милијарди долари замрзнати руски средства ќе бидат инвестирани во напори предводени од САД за обнова и инвестирање во Украина; САД ќе добијат 50 проценти од профитот од овој предизвикувачки потфат. Европа ќе додаде 100 милијарди долари за да го зголеми износот на инвестиции за обнова на Украина. Средствата замрзнати во Европа ќе бидат одмрзнати. Остатокот од замрзнатите руски средства ќе биде инвестиран во посебен американско-руски инвестициски инструмент кој ќе спроведува заеднички проекти во одредени области. Овој фонд ќе биде насочен кон зајакнување на односите и зголемување на заедничките интереси со цел да се создаде силен поттик за избегнување на враќање на конфликтот“.

Како што објавува Медуза, тешко е да не се види, дека овој дел од планот се фокусира на потенцијалните придобивки што договорот би можел да ги донесе за Соединетите Држави. Ова е во согласност со пристапот на Трамп кон војната во Украина од неговото враќање во Белата куќа во јануари – тој постојано нагласуваше дека Вашингтон мора да престане да троши пари за поддршка на Киев и да почне да профитира од инвестициите што веќе се направени преку испораки на оружје и друга помош испратена до Киев.

Истата логика стоеше зад сега во голема мера заборавениот договор за „ретки метали“ со Украина и реструктуирањето на системот за снабдување со оружје, во кој НАТО би платил за трансфер на американско оружје во Украина. Обемот на тие купувања е нејасен, но Трамп инсистира САД да почнат да профитираат од тие испораки, а судејќи според предлогот на Белата куќа, замрзнатите руски средства треба да станат уште еден извор на компензација, а на крајот и профит, за Вашингтон.

Сепак, за да се разберат ризиците вклучени во овој концепт, прво треба да се има увид во тоа што се замрзнати средства.

Што се замрзнати руски средства?

За да се заштити од ризици од инфлација и девизен курс, руската централна банка, како и другите национални регулатори, ги инвестира своите пари во сигурни средства. Најчесто, тоа се странски хартии од вредност, како што се државни обврзници со највисок рејтинг.

Според различни проценки, западните власти замрзнале помеѓу 280 и 330 милијарди долари руски средства. Најмалку две третини од таа сума – повеќе од 200 милијарди долари – се чуваат во Европската Унија. Чувар на најголемиот дел од овие замрзнати резерви е белгискиот депозитар „Еуроклеар“, кој се грижи за речиси 160 милијарди долари руски државни средства.

На почетокот на 2022 година, Русија држеше максимум 6 проценти од своите резерви во Соединетите Американски Држави. Се проценува дека таму се замрзнати околу 5 милијарди долари. Тука се поставуваат клучните прашања кога се појавува предлогот на Трамп – без европска поддршка, како Вашингтон би управувал со стотици милијарди руски средства и дали постои реално сценарио во кое Кремљ би се откажал од своите резерви за да ја запре војната?

Обезбедувањето одобрение од Кремљ за трансфер на околу 200 милијарди долари за обнова на Украина би бил исклучително тежок предизвик за Вашингтон. Од руска страна, одговорноста за нацрт-мировниот план е на Кирил Дмитриев, претставникот на Путин за економска соработка, кој нема дипломатски овластувања да го презентира и застапува официјалниот став на Кремљ.

Ниту Министерството за надворешни работи, ниту владата не дадоа никаква изјава што укажува дека Русија може да се откаже од своите резерви.

„Пред да биде објавена понудата на Трамп, не слушнав дека руските власти се подготвени да преземат таков чекор и со тоа индиректно да ја признаат потребата да ја обесштетат Украина за штетата“, рече Илја Шуманов, експерт за борба против корупцијата, за „Медуза“.

Американска контрола и подготвеноста на Русија да се откаже од резервите

Спротивно на тоа, пред нешто повеќе од една недела, рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров го опиша сценариото за конфискација на средства како „бандитско однесување“ и му се закани на Западот со реципрочен одговор.

Сепак, во февруари, извори на Ројтерс запознаени со преговорите во тоа време изјавија дека, зад затворени врати, руските претставници не ја исклучуваат опцијата за одмрзнување на дел од нивните резерви за Украина, под услов најмалку една третина од парите да бидат потрошени за обнова на областите окупирани од руските сили по почетокот на целосната инвазија на 24 февруари 2022 година.

Сепак, оттогаш нема знаци за напредок во прашањето за имотот, а рускиот напредок на фронтот не ја доближува Украина до сценарио од кое сите добиваат, кое би му овозможило на Киев да бара репарации од Москва.

Во исто време, Европа не презеде никакви решителни мерки за запленување на руски средства во корист на Украина. Владите на ЕУ се заглавени во правните и финансиските ризици од каква било експропријација. Минатата година, европските претставници се согласија да префрлат каматни приходи од замрзнатите резерви на Русија, што му донесе на Киев неколку милијарди долари минатата година и ќе донесе повеќе од 10 милијарди долари оваа година.

Сепак, оваа поддршка не е доволна за воените потреби на Украина, што ја принуди ЕУ да го предложи својот таканаречен заем за репарации. Според овој план, Украина би добила бескаматен заем од Брисел обезбеден со руски средства и би го вратила само ако Москва плати репарации по војната.

Иако ова формално не би ги лишило руските средства, Белгија се спротивставува на овој концепт. Како матична земја на Евроклеар, Белгија би се соочила со големи финансиски и правни обврски според кој било механизам за квази-експропријација. Поддржувачите на концептот – вклучувајќи го и германскиот канцелар Фридрих Мерц – досега не успеаја да најдат компромис со белгиските власти.

Руски причини за согласност

Доброволниот договор на Москва да ги фокусира своите резерви на обнова на Украина – јасно замислен со планот на Трамп – веројатно би послужил како спас за Европа, но исто така би бил и невиден потег.

Руската економија е навистина исцрпена од војната, жртвите надминаа 200.000 војници, а повеќето Руси изјавуваат дека се за прекин на „специјалните воени операции“.

Сепак, историјата навистина не се сеќава, и не се сеќава на многу војни во кои победничката страна одеднаш побара мир и се согласи да го финансира закрепнувањето на својот противник.

На пример, САД инвестираа десетици – можеби стотици – милијарди долари во Ирак и Авганистан, но тие средства беа распределени од влади поврзани со Вашингтон, а не од режимите против кои се бореа САД.

Се чини, пишува Медуза, дека овој елемент од мировниот план на Трамп зависи од добрата волја на Кремљ. Тој потег, вели тој, е веродостоен само ако воените трошоци на Русија се повисоки од тврдењата на Кремљ и доволно високи за да го направат продолженото борби неодржливо.

Сепак, постои попрагматично објаснување зошто руските власти би можеле да се согласат со аранжманот на Трамп. Во 2023 година, земјите од Г7 одлучија дека руските резерви ќе останат замрзнати под какви било околности додека Украина не добие надомест за предизвиканата штета. Дури и руски триумф на бојното поле нема да го промени статусот на замрзнатите средства.

Имајќи го тоа предвид, планот на Вашингтон би можел да биде најдобриот компромис што Москва може да го смисли, вели Александар Кољандр, истражувач во Центарот за анализа на европски политики (CEPA).

„Подобро е од она што го имаат сега – изјави тој за Медуза, објаснувајќи како „Кремљ нема начин да ги врати сите свои средства, а предлогот на Трамп би овозможил враќање на барем дел од парите“.