Почна најголемото судење во историјата на Македонија

Во преполната судница во КПУ „Идризово“, под засилени безбедносни мерки и погледи вперени кон обвинителната клупа, денес почна судењето за пожарот во дискотеката „Пулс“ во Кочани – трагедија што на 16 март 2025 година однесе 63 животи и повреди повеќе од 200 луѓе. Токму овој процес, кој опфаќа 38 обвинети – 35 физички и три правни лица – треба да даде одговор кој, ако веќе не може да ја врати загубата, барем ќе покаже дали системот е способен да предизвика одговорност.

Судијката Дијана Груевска-Илиевска, која претседава со судечкиот совет, уште на старт ги постави „правилата на игра“: дисциплина, редовност и минимум простор за одлагање. Таа потсети дека советот го сочинуваат уште еден судија и четворица поротници, од кои еден е резервен – за постапката да не запира ни ако некој од нив се спречи. Сите присутни беа јасно предупредени дека прво следува опомена, а потоа отстранување од судница и парични казни за секое непотребно нарушување на редот или обид процесот да се влече во недоглед. Особено најави строга проверка на лекарските уверенија за отсуство, токму затоа што јавноста веќе има горко искуство со долги, речиси бесконечни судења во крупни случаи.

Груевска-Илиевска порача дека судот ќе ја почитува болката на семејствата на загинатите и повредените, но и дека во судницата нема да се суди со емоции, туку со докази. Семејствата беа замолени, каде што е можно, да се организираат и по еден претставник да присуствува на рочиштата, бидејќи судницата едноставно нема капацитет да ги прими сите. Тоа е симболична, но и реална слика на трагедија која зад себе остави десетици семејства што сега внимателно го следат секој збор на судот и обвинителството. Судијката јавно призна дека никој – ни судот – не може да предвиди колку ќе трае процесот, предупредувајќи дека пребрзо судење носи ризик од грешки кои подоцна можат да го срушат целиот случај.

Паралелно со овие пораки, Основниот кривичен суд Скопје донесе важна процесна одлука: постапката за трагедијата во дискотеката „Пулс“ се спојува со предметот против реалниот сопственик на агенцијата за обезбедување „Рубикон секјурити солушн“ ДООЕЛ Скопје, фирмата што таа вечер го обезбедувала клубот. На овој начин, на едно место ќе се разгледува не само одговорноста на сопствениците, управителите, инспекторите, поранешните градоначалници и државни службеници, туку и на оние што требало да ја гарантираат безбедноста на посетителите.

Обвинението за „Рубикон“ оди директно во срцето на прашањето: како било можно објект во кој се собираат стотици млади луѓе да работи без јасен план за обезбедување, без клаузули за евакуација, без детална проценка на ризик и со пропуштени законски обврски за контрола на обезбедувачите? Според обвинителните наводи, сопственикот на агенцијата, во критичниот период од септември 2022 до 16 март 2025 година, фактички раководел со фирмата без да ги почитува правилата од Законот за приватно обезбедување. Не биле предвидени јасни протоколи за спречување на штетни појави, не бил склучен ни формален договор со „Клуб Пулс“, а во самата ноќ на трагедијата обезбедувањето се одвивало без претходна безбедносна проценка, без проверка на излезите и без јасен план за евакуација на стотици луѓе.

Обвинителството тврди дека на самиот настан, во клубот имало тројца лиценцирани и еден нелиценциран обезбедувач, без да се врши проверка на возраст и идентитет на посетителите, а безбедносниот филтер бил толку слаб што во просторот влегле и пиротехнички средства – искри што подоцна ќе го разгорат плафонот и ќе ја претворат ноќта во катастрофа. Трагедијата во „Пулс“ веќе е запишана како најсмртоносен пожар во историјата на Македонија и една од најтешките несреќи во Европа во последната деценија, токму затоа што комбинацијата од преполн импровизиран клуб, пиротехника и недоволна безбедност се покажала фатална.

Присуството на десетици обвинети, меѓу кои и поранешни локални функционери и инспектори, ја прави оваа постапка тест за целиот систем – од издавање дозволи, надзор над објекти, контрола на приватно обезбедување, до одговорност на оние што затворале очи пред прекршувањата. Одлуката на судот да ги спои предметите за пожарот во Кочани и за агенцијата „Рубикон“ отвора можност на едно место да се согледа целата врамена структура на пропусти, небрежност и евентуални злоупотреби. Колку ќе трае судењето за пожарот во дискотеката „Пулс“ никој не знае, но уште од првиот ден е јасно дека граѓаните не очекуваат само пресуда – туку одговор на прашањето дали трагедија од ваков размер може да се спречи во иднина.