Skip to content
Белгиската полиција предмалку (2 декември) изврши рации во седиштето на Европската служба за надворешно дејствување (ЕЕАС) во Брисел и во повеќе објекти на престижниот Колеџ Европа во Бриж, во истрага за наводна измама со европски пари наменети за обука на млади дипломати. Тројца осомничени се приведени, а случајот веќе се наметнува како нов скандал што ја тресе довербата во институциите на Европската унија.
Истрагата ја води Европското јавно обвинителство (EPPO), новото заедничко обвинителство на ЕУ, со поддршка од Европската канцеларија за борба против измами (ОЛАФ). На нивно барање, белгиската федерална полиција уште изутрина извршила претреси во неколку згради на ЕЕАС во срцето на европскиот кварт, во кампусот на Колеџот Европа во Бриж, како и во домовите на осомничените.
Во фокусот е тендерот преку кој во 2021–2022 година бил доделен проектот „Европска дипломатска академија“ – деветмесечна програма за обука на младински дипломати од сите земји членки, финансирана од буџетот на ЕУ и управувана од ЕЕАС. Колеџот Европа во Бриж ја добил работата по јавен повик, но обвинителите имаат „силни сомнежи“ дека доверливи информации за критериумите и текот на постапката биле споделени однапред со еден од кандидатите, со што е нарушена принципот на лојална конкуренција и член 169 од финансиската регулатива на ЕУ.
Според досега објавените детали, се проверува дали претставници на Колеџот Европа однапред знаеле како ќе бидат поставени условите на тендерот и дека токму таа институција има најголеми шанси да го добие проектот, уште пред официјалното објавување на огласот. Паралелно, истражителите се интересираат и за околностите околу купувањето зграда во улицата „Spanjaardstraat“ во Бриж, вредна околу 3,2 милиони евра, во која се сместени учесниците на програмата – дали таа инвестиција и тендерот биле дел од ист „пакет“.
Целиот случај има и силна политичка димензија. ЕЕАС денес ја предводи поранешната естонска премиерка Каја Калас, но спорната одлука за доделување на дипломатската академија е донесена во претходниот мандат, кога на чело на европската дипломатија беше шпанскиот социјалист Жозеп Борел. Колеџот Европа, пак, го води италијанската политичарка Федерика Могерини, поранешна висока претставничка на ЕУ за надворешна и безбедносна политика, која во 2020 година стана ректорка на колеџот, а во 2022 година и директорка на новата Дипломатска академија.
Европското јавно обвинителство за овој предмет официјално говори за можни кривични дела „измама при јавни набавки, корупција, судир на интереси и повреда на професионална тајна“. Пред рациите било побарано и одобрено укинување на имунитетот на неколкумина осомничени, што упатува дека под истрага се и лица со висок ранг во системот на ЕУ. Засега не се објавени имиња на приведените, а и ЕЕАС и Колеџот Европа одбиваат коментар, повикувајќи се на тоа дека истрагата е во тек и дека важи претпоставката на невиност.
За јавноста, EPPO и ОЛАФ се релативно нови играчи, но нивната вклученост покажува колку сериозно Брисел мора да го сфати случајот. Европското јавно обвинителство е наднационално тело задолжено да ги истражува и гони злоупотребите на европските пари, особено измами со фондови и прекугранични случаи на ДДВ над одреден праг. ОЛАФ, пак, е специјализирана канцеларија за истраги за измами и корупција во рамки на институциите на ЕУ, која дава техничка и аналитичка поддршка.
Европската комисија потврди дека полицијата извршила претрес во седиштето на ЕЕАС во Брисел, но одби да навлегува во детали, освен напомената дека истрагата се однесува на „активности што се случиле за време на претходниот мандат“ на службата, кога на чело бил Борел. Портпаролите на EPPO и ОЛАФ, како и белгиската полиција, упатија на официјалните соопштенија и избегнаа дополнителни објаснувања.
Случајот доаѓа во момент кога ЕУ сè уште се обидува да го затвори досието „Катаргејт“ – скандалот со наводно поткупување европратеници од Катар и Мароко, кој уште од 2022 година ја подрива довербата во европскиот парламент и во способноста на Унијата да се справи со корупцијата во сопствените редови. Новата истрага за можен фаворизирачки тендер и лошо користење на средства за дипломатска обука ја продлабочува сликата на институции што со години проповедаат владеење на правото кон кандидатките за членство, а дома се соочуваат со сериозни сомнежи за сопствената интегритет.
Не е занемарлива ниту симболиката: Колеџот Европа често го нарекуваат „завршно училиште“ за европските функционери – место каде се формира новата генерација дипломати и бирократи на ЕУ. Фактот што токму оваа институција е под лупа за наводно предвремено добиени информации, сомнителен тендер и спорно купување зграда за потребите на програмата, ја отвора темата за „ротационата врата“ меѓу врвната европска политика и привилегираните академски институции.
Истрагата е далеку од крај. EPPO најавува дека ќе продолжи да ги собира доказите, да ги анализира сите договори и преписки околу тендерот и да утврди дали и кои кривични дела навистина се сторени. Исходот ќе биде тест не само за Колеџот Европа и за поранешните и сегашните шефови на европската дипломатија, туку и за целиот нов антикорупциски механизам на ЕУ – дали може да делува независно и доследно, без разлика колку високо стигнуваат сомнежите.
