Решението за недостигот на работна сила во Европа е тука – инвестирање во Ромите

Претседателот на Ромската фондација за Европа, Жељко Јовановиќ во неговата колумна објавена во „Политико“ тврди дека економската иднина на Европа зависи од препознавањето на неискористениот потенцијал на Ромите.

Според него, ЕУ не смее да го занемари решението што ѝ е под носот – Ромите.

„Со околу 6 милиони луѓе – со големина на Данска или Финска – Ромите се најголемото, најмладото и најбрзо растечкото малцинство во Европа. Приспособливи, повеќејазични, издржливи и претприемачки, Ромите го носат токму оној вид на динамика што и е потребна на Европа за да ја подмлади својата работна сила“ истакнува Јовановиќ

Тој вели дека Европа брзо останува без работници и се повикува на поранешниот италијански премиер Енрико Лета кој предупредува дека стареењето на населението, нискиот наталитет и постојаниот недостиг на работна сила ја ставаат економската иднина на Европа во сериозен ризик. Според поранешниот претседател на Европската централна банка, Марио Драги, речиси 2 милиони работници ќе исчезнуваат од европскиот пазар на труд секоја година во следните 15 години. Дури и со миграцијата, приливот не е доволен за да го надомести падот – и ниту Драги ниту Лета не сугерираат дека вештачката интелигенција сама по себе ќе го реши проблемот.

„Според Светска банка, целосното интегрирање на Ромите на пазарот на труд може да додаде милијарди во европскиот БДП. Само во Бугарија и Романија, целосното вклучување на Ромите би можело да го зголеми БДП до 4%, поттикнато од повисоката вработеност, зголемената потрошувачка и пошироката даночна основа како што Ромите преминуваат од неформални во формални економии“ истакнува Јовановиќ.

Како што пишува тој, овој економски потенцијал е особено значаен со оглед на демографијата на ромските заедници. Речиси 40% од ромската популација во Романија се под 15 години – во споредба со само 15% од општата популација, што го нагласува потенцијалот за работна сила што очајно и треба на Европа. Во Унгарија, уделот на деца под 15 години меѓу Ромите е поголем од децата кои не се Роми за три или четири спрема еден. Оваа генерација во подем би можела да биде витален дел од работната сила во Европа – само ако им се даде фер шанса.

Сепак, и покрај овој потенцијал, младите Роми се соочуваат со сериозни бариери за образование и вработување.

„Системската дискриминација и недостатокот на поддршка турка многумина во недоволно финансирани училишта со минимални ресурси и неквалификувани наставници, сериозно ограничувајќи ги нивните можности. Како резултат на тоа, 56% од младите Роми не се во системот на образование, вработување или обука – стапка многу повисока од нивните врсници низ ЕУ, па дури и на глобално ниво. Во рамките на ЕУ, 80% од Ромите се во ризик од сиромаштија. Во Бугарија, најсиромашната земја-членка на ЕУ, Ромите имаат три пати поголема веројатност да живеат во сиромаштија отколку општото население“ пишува Јовановиќ.

Огромниот демографски потенцијал, заедно со бариерите со кои се соочуваат Ромите, ќе биде вистински тест за ветувањето на претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен за ревитализација на работната сила во Европа, според него.

Јовановиќ го споделува искуството на Анка Георге, 23-годишна Ромка од Романија.

„Таа посетуваше училиште со слаби ресурси со неквалификувани наставници и се соочи со неправедна дискриминација, оставајќи ја со ограничени можности. Оставена практично без други опции, таа се приклучи на професионалната програма финансирана од ЕУ за да се обучи како фризерка, надевајќи се на финансиска независност. Сепак, во нејзиниот мал град веќе има доволно фризери, што ја остава без работа во својата област“ пишува Јовановиќ.

Искуството на Георге нагласува пошироки прашања. Прво, многу програми за обука на ЕУ не се усогласени со реалноста на локалните пазари на труд. Само обуката не е доволна ако не води до вистински можности. Драги неодамна го истакна ова, повикувајќи ја Европската комисија да ја подобри ефикасноста и приспособливоста на инвестициите во вештини. Тој тврдеше дека на Европа и треба „фундаментално нов пристап кон вештините“, кој ќе обезбеди сите работници да имаат право на образование и преквалификација, овозможувајќи им да се преселат во нови улоги додека нивните компании ја прифаќаат технологијата или транзицијата кон добри работни места во новите сектори.

„Второ, постојат фундаментални слабости во образовните системи во Европа, особено во недоволно опслужените заедници. Извештајот на Драги укажува на општа „недоволна понуда на вештини“ во Европа, делумно поради падот на резултатите од образованието. За децата Роми проблемот е уште полош. Училиштата во близина на ромските заедници често обезбедуваат неквалитетно образование, а оние кои посетуваат подобри училишта надвор од нивните населби често се соочуваат со дискриминација. За да се премости јазот во вештините во Европа, лидерите на ЕУ мора да го подобрат квалитетот на образованието и да ги решат нееднаквостите што го задржуваат интегрирањето на групите како Ромите“ вели Јовановиќ.

Покрај инвестирањето во вештини и образование, ЕУ може да се надоврзе на наследството на претприемништвото во ромските заедници.

„Обесправени од истите можности како и другите, Ромите научија да создаваат свои средства за живот – генерација по генерација. Овој претприемачки дух е предност што Европа не може да си дозволи да го игнорира. Прилагодената поддршка, како што се шемите за заеми со социјално влијание, бизнис инкубаторите и мрежите за менторство, би можеле да ги поттикнат ромските претприемачи да ги надминат бариерите и да отворат работни места во нивните заедници“ потенцира Јовановиќ.

Некои можеби тврдат дека интегрирањето на Ромите бара значителни инвестиции, но економскиот принос – од повисок БДП до поотпорен пазар на трудот – многу ги надминува трошоците, според него и додава дека Европа не може да си дозволи да ги троши талентите на своето најбрзо растечко население, особено затоа што се соочува со намалена работна сила и итна потреба за динамика. Инвестирањето во вклучувањето на Ромите е за правичност – но тоа е исто така стратешка неопходност за економската отпорност на Европа.

„Исполнувањето на ветувањето на Фон дер Лајен за справување со европската криза на работната сила ќе бара, како што сугерира Драги, пристап кој признава дека растот на продуктивноста не може да се постигне без социјално вклучување. Замислете Европа во која 6 милиони Роми се овластени да придонесат, каде што нашата работна сила е посилна и каде што еднаквоста, самодовербата и солидарноста не се само прокламирани вредности, туку и реалност. Часовникот отчукува; Европа повеќе не може да си дозволи да ги исклучува Ромите“ пишува Јовановиќ.

Жељко Јовановиќ е претседател на Ромската фондација за Европа, која се надоврзува на силата и талентот на Ромите за нова и подобра Европа која може да ги исполни своите вредности на просперитет и еднаквост.