„Режимот“ на Орбан станува се појак: Унгарија се затвора пред своите медиуми

Иако привлекува многу помалку внимание во странство, активностите цветаат во Унгарија насочени кон независните медиуми и критичарите. Во центарот на контроверзноста е новата канцеларија за заштита на суверенитетот на земјата, пишува „Гардијан“.

Како што вели анализата, додека лидерите низ Европа се лутат поради неказнетите надворешнополитичките авантури на Виктор Орбан, унгарскиот екстремно десничарски лидер ја интензивираше кампањата против независните гласови дома, зголемувајќи го притисокот врз медиумите и граѓанските организации кои не ја следат владината политика.

Состаноците на Орбан во последните недели со рускиот претседател Владимир Путин, кинескиот лидер Си Џинпинг и американскиот претседателски кандидат Доналд Трамп предизвикаа контроверзии во дипломатските кругови, дополнително изолирајќи ја Будимпешта за време на унгарското претседавање со ЕУ.

Новата канцеларија за заштита на суверенитетот на земјата, на чело со лице со блиски врски со владејачката Фидес и овластување да користи разузнавачки служби без судски надзор, е формирана од владата на Орбан за официјално да го следи странското влијание.

Но, во пракса, велат критичарите, тоа не е самостоен државен орган, туку средство за притисок врз критичарите на власта.

„Целата работа е толку апсурдна, што би ја сместил некаде помеѓу Орвел и Кафка“, вели Јозеф Петер Мартин, извршен директор на Транспаренси Унгарија, една од организациите со кои се занимава Канцеларијата за заштита на суверенитетот.

Мартин оцени дека во земја на ЕУ „тоа апсолутно не треба да се случува“.

Тој додаде дека активностите на Канцеларијата за заштита на суверенитетот ја нарушуваат слободата на изразување и се противуставни.

Иако мотивите за постоењето на оваа канцеларија се уште не се јасни, многумина веруваат дека има знаци дека унгарската влада, која има централизирана моќ откако Орбан се врати на власт пред 14 години, се обидува дополнително да го ограничи просторот за независни групи.

„Режимот станува се појак, па Орбан не оди во насока на консолидација, туку на видлив путинизам и секоја година тоа станува се поочигледно“, вели Агњеш Урбан, експерт за унгарската медиумска сцена.

Досега, како што наведуваат од Канцеларијата за заштита на суверенитетот, таа се занимавала со Транспаренси Унгарија и со истражувачки медиуми познати по откривањето на корупцијата во владата – Атлац.

Во јавните извештаи, канцеларијата, исто така, ги таргетираше медиумите од висок профил, тврдејќи дека нивното новинарство ги загрозува националните интереси на Унгарија. „Таа (канцеларијата) не се занимава со фактот дека јавните медиуми се полни со руска пропаганда“, рече Мартон Карпати, претседател на одборот на Телекс, еден од водечките независни медиуми во Унгарија, кој постојано беше споменуван во извештајот од јули за дезинформации за војната во Украина.

„Тоа не се занимава со тоа колку пари добиваат влијателите на социјалните мрежи блиски до владата, какви воени пораки испраќаат, на кој проруски наратив инсистираат“, додаде тој.

Извештајот ги карактеризира вестите во кои се наведуваат личности како претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен, чешкиот претседател Петр Павел и американскиот амбасадор во Унгарија Дејвид Пресман како наративи за дезинформација на Западот.
Меѓу оние со кои се занимава извештајот се некои од најпочитуваните унгарски експерти за надворешна политика, кои зборуваа за добрите врски на владата со Кремљ.

Петер Буда, поранешен унгарски разузнавач споменат во извештајот, рече дека во „таква кревка и сложена меѓународна ситуација, се ризикува фатална ескалација со тоа што ќе им се даде простор на неспособните пропагандисти да ги потиснат критичките анализи, особено кога работат во интерес на партија која извршила воена агресија“.

Канцеларијата за заштита на суверенитетот, на чело со Тамаш Ланци, не одговори на барањата на „Гардијан“ за интервју или да даде детали за нејзините активности.

Говорејќи на панел заедно со високи претставници на владејачката партија во јули, Ланчи предупреди на „сивата зона на суверенитет“, каде ентитетите се нарекуваат себеси различни имиња – медиуми, граѓански организации – но во реалноста се тела кои вршат политички притисок.
Европската комисија во февруари објави дека го направила првиот чекор во правната постапка против Унгарија во врска со законот со кој е воспоставена канцеларијата на суверенитет. Американскиот Стејт департмент, исто така, ја критикуваше канцеларијата.

Сепак, унгарската влада тврди дека тоа е неопходно. Политичкиот директор на премиерот Балаш Орбан рече дека Унгарија се соочува со „зголемени закани“ во последните години и дека Канцеларијата за заштита на суверенитетот е клучен дел од одговорот.

„Канцеларијата за заштита на суверенитетот е формирана за да го следи странското мешање во внатрешните работи на Унгарија и да ги заштити интересите на унгарскиот суверенитет и унгарските граѓани. „И иако тоа не е служба за национална безбедност или истражно тело, канцеларијата инсистира на транспарентност, собирање и објавување извештаи за своите наоди“, рече тој.

Додаде дека „таквите канцеларии се клучни во секоја демократија, а некои земји веќе имаат слични институции“.

Унгарската влада го промовира наративот дека медиумите и групите на граѓанското општество добиваат значително странско финансирање без доволно транспарентност и дека овие пари ја корумпираат нивната работа и негативно влијаат на унгарското општество.

Независните невладини организации и медиумите ги отфрлија овие тврдења како неосновани, наведувајќи дека нивното финансирање е целосно транспарентно. Голем дел од тие пари, на кои укажуваат владата и нејзините сојузници, доаѓаат преку отворени процеси од буџетот на ЕУ или од американскиот Стејт департмент, додаваат тие.

„Не дека добиваме пари од Северна Кореја или Русија, туку од институциите на сојузничките земји или од ЕУ“, рече Карпати.

Некои набљудувачи предупредија дека една од главните последици на канцеларијата за заштита на суверенитетот може да биде ширење на конфузија.

„Еден од клучните елементи овде е воведувањето на неизвесност и како последица на страв во граѓанското општество и кај медиумските актери. Ова може да доведе до самоцензура“, смета Зузана Вег од германскиот Маршалов фонд.

Урбан оцени дека ризикот од обесхрабрувачки ефект е особено можен надвор од главниот град.

„Мислам дека тоа нема нужно да влијае на најголемите организации и медиумите, но, на пример, може да има влијание врз помалите, рурални организации, ако тие не станат цел на национална кампања за дискредитација“, рече тој.

Унгарскиот министер за европски прашања Јанош Бока рече дека унгарската канцеларија за заштита на суверенитетот „ужива целосна независност и прилично широки дискрециони овластувања кога станува збор за извршување на активности во правната рамка“.
„Независната канцеларија“ на кој било начин не е координирана или поврзана со унгарската влада, додаде Бока.