РТС: Србија не е дел од проекциите на ЕУ – отворањето на Кластер 3 сè помалку веројатно

Отворањето на Кластер 3 во рамките на процесот на европска интеграција на Србија е сè помалку веројатно во блиска иднина, јавува Радио и телевизија на Србија (РТС) од Брисел. Главните причини за тоа се недостатокот на суштински реформи, актуелната политичка и општествена криза во земјата, како и односот на Белград со Руската Федерација, вклучително и најавената посета на српскиот претседател на Москва.

Комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос, укажува на променетиот геополитички контекст во корист на проширувањето, наведувајќи дека Црна Гора и Албанија – кои досега имаат отворено три кластери и вкупно 19 преговарачки поглавја – би можеле да ги завршат преговорите во следните две до три години и да станат членки на ЕУ до крајот на мандатот на актуелната Европска комисија во 2029 година. Србија, според Кос, не е вклучена во тие проекции.

При неодамнешната посета на Белград, Кос ја повика Србија да ги исполни обврските од неформалниот документ доставен до земјите-членки на ЕУ во ноември минатата година, како предуслов за отворање на Кластер 3 – „Конкурентност и инклузивен раст“. Документот предвидуваше усвојување на три закони за медиумите, измени во законодавството за избирачкиот список и назначување нови членови на Регулаторното тело за електронски медиуми, сето тоа до крајот на 2023 година.

Студентските и граѓанските протести што траат веќе неколку месеци стануваат сè посериозен фактор во односите Белград–Брисел. Кос пред посетата изјави дека е „поддржувач на демонстрантите“, нагласувајќи дека нивните барања се совпаѓаат со оние на Европската комисија: владеење на правото, борба против корупцијата, транспарентни јавни набавки, уредено медиумско и изборно законодавство. Без суштински напредок во овие области, напредокот на Србија кон ЕУ е невозможен, истакна таа.

Дипломатски извори за РТС потврдуваат дека протестите влијаеле врз перцепцијата на земјите-членки за можноста за отворање на Кластер 3. Во услови на длабока социјална и политичка нестабилност, таквата одлука, според многумина, би испратила погрешна порака.

Односот со Русија дополнително ја комплицира позицијата на Србија. Особено контроверзна е најавената посета на претседателот Александар Вучиќ на прославата на Денот на победата на 9 мај во Москва, како и ангажманот на руската служба ФСБ за подготовка на извештај за употреба на наводно „сонично оружје“ против демонстрантите во Белград. Овие настани, според дипломатите, за многу земји-членки претставуваат „црвена линија“ по која дискусијата за отворање на Кластер 3 станува речиси невозможна.

Министерката за Европа на Шведска, Џесика Розенкранц, изјави дека присуството во Москва на 9 мај, наместо на прославата на Денот на Европа, би било „чекор во погрешна насока“. Таа предупреди дека прифаќањето на „рускиот пропаганден наратив“ би било во спротивност со вредностите и стратешката ориентација на ЕУ.

„На српското раководство му останува да покаже дали навистина е посветено на европскиот пат“, изјави Розенкранц по нејзината посета на Белград.

Претседателот на Комитетот за надворешна политика во Европскиот парламент, Дејвид Мекалистер, одби да коментира за можните последици од посетата на Вучиќ во Москва, но потсети дека српската влада е свесна за потребата од усогласување со надворешната политика на ЕУ. „Русија и претседателот Владимир Путин се одговорни за бруталната и нелегална агресија врз Украина. Секој што одржува односи со Путин треба да биде свесен за тоа“, изјави Мекалистер.

Иако Европската комисија повеќе години наведува дека Кластер 3 е технички подготвен за отворање, оптимизмот е значително намален. Во декември, директорот за проширување на ЕК, Герт Јан Копман, изрази уверување дека кластерот ќе биде отворен наскоро. Но, само неколку месеци подоцна, комесарката Кос предупреди дека „зборовите веќе не се доволни“ и дека Србија мора да покаже конкретни резултати.

Дополнително, Европската комисија го одложи исплаќањето на првата транша од 111 милиони евра од Планот за раст на ЕУ, кој требаше да започне во април. Иако формално нема пречки за исплата на ова претфинансирање (7% од вкупниот износ), извори укажуваат дека одложувањето се користи како средство за притисок врз Белград да преземе суштински реформи и да се усогласи со европската надворешна политика.

Според Аднан Ќеримагиќ од Европската иницијатива за стабилност, Брисел сè појасно ги поставува своите барања до Белград, особено кога станува збор за медиумите, изборното законодавство и надворешната политика.

„Јасно е дека во Брисел и во земјите-членки се формира став дека без конкретни политички сигнали од Србија, нема да има напредок, ниту на техничко ниво“, изјави Ќеримагиќ. Тој додаде дека тоа се однесува не само на отворањето на Кластер 3, туку и на спроведувањето на реформите од Планот за раст и на други иницијативи, како пристапувањето на Србија во SEPA.