Русија ќе ѝ плати на Украина 37 милијарди евра за климатски штети предизвикани од војната?

Околу три милиони хектари украински шуми се уништени или оштетени во војната, намалувајќи го нкапацитетот за апсорпција на стакленички гасови за 1,7 милиони тони годишно.

Русија е под притисок да ѝ плати на Украина повеќе од 37 милијарди евра за климатски штети предизвикани од војната, што би бил прв ваков случај во светот.

Климатските барања наскоро ќе бидат вклучени во регистарот на штети за Украина, а Киев планира да го поднесе своето барање за компензација до Советот на Европа на почетокот на 2026 година.

Експертите тврдат дека овој „невиден“ чекор ќе ѝ помогне на Русија да преземе одговорност за влијанието што нејзините воени активности го имаат врз глобалната атмосфера. Ова би поставило пример за земјите кои се одговорни за климатските штети предизвикани од војната.

Колкава е еколошката штета од војната?

Иницијативата за проценка на стакленички гасови во војните (IGGAW) пресмета дека инвазијата на Русија врз Украина произвела емисии еквивалентни на 236,8 милиони тони јаглерод диоксид.

Околу три милиони хектари украински шуми беа уништени или оштетени во војната, намалувајќи го нивниот капацитет за апсорпција на стакленички гасови за 1,7 милиони тони годишно.

Иако Украина покрива помалку од 6 проценти од копнената маса на континентот, таа е дом на една третина од биодиверзитетот на Европа. Сепак, војната дополнително го зголеми притисокот врз повеќе од илјада загрозени видови животни, растенија и габи.

Во извештајот на IGGAW се наведува дека сите овие фактори заедно значат дека „социјалната цена на јаглеродот“ предизвикана од руската агресија достигна вкупно 43,8 милијарди долари (околу 37,74 милијарди евра).

„Климата е исто така жртва“

„На многу начини, Русија води валкана војна, а нашата клима е исто така жртва“, рече заменик-министерот за економија, животна средина и земјоделство, Павло Карташов, на самитот за климата COP30 оваа недела во Белем, Бразил.

„Огромните количини на гориво изгорени, шумите изгорени, зградите уништени, бетонот и челикот што се користат, сето ова, всушност, претставува „воен јаглерод“ и има значителна климатска цена“, се вели во него.

Карташов додава дека иако народот на Украина „директно се соочува со бруталност“, климатските бранови на воена агресија ќе се почувствуваат „далеку надвор од границите на земјата и во иднина“.

Украинците бараат компензација за климата

Според извештајот на IGGAW, воените сили на двете страни потрошиле 18 милиони тони гориво и уништиле 1,3 милиони хектари полиња и шуми.

Стотици нафтени и гасни постројки биле уништени, додека огромни количини челик и цемент биле нарачани за зајакнување на фронтовските линии.

Емисиите се еквивалентни на годишните емисии на Австрија, Унгарија, Чешка и Словачка заедно.

„Нашата прецизна документација за емисиите на јаглерод генерирани за време на руската инвазија на Украина ќе биде основа на барањето на Украина за компензација“, рече Леонард де Клерк, главен автор на извештајот.

„Механизмот за ова веќе постои во меѓународното право и, кога ќе биде поднесено барањето, тоа ќе ја направи Украина првата земја што ќе смета за одговорна друга земја за климатските емисии предизвикани од војна“, се додава во него.

Потегот на Украина е поздравен од Опсерваторијата за конфликти и животна средина (CEOBS), која во 2022 година објави дека војските се одговорни за околу 5,5 проценти од глобалните емисии на стакленички гасови.

„Овој потег на Украина поставува глобален преседан“, рече Даг Вир, директор на CEOBS.

Тој додава дека „климатските трошоци од војната повеќе не можат да се оспоруваат“.

Што е следно?

Откако Генералното собрание на ООН во 2022 година одлучи дека Русија треба да ја обештети Украина за штетите, Советот на Европа воспостави механизам наречен Регистар на штети за Украина.

Украинското барање е поткрепено со историската пресуда што беше донесена пред Меѓународниот суд на правдата во јули оваа година. Потоа беше потврдено дека „чистата, здрава и одржлива животна средина“ е човеково право, еднаква на правото на вода, храна и домување.

Регистарот на штети за Украина, исто така, содржи повеќе од 9.700 лични барања за случаи како што се присилно внатрешно раселување, принудна работа, оштетување или уништување на станбени згради и губење на дом или живеалиште.