Само две земји во ЕУ имаат план за намалување на „военото загадување“: Кои се сите пречки на патот?

Од 30-те анкетирани европски земји, само две ветија дека ќе ги ограничат воените емисии на штетни гасови што ја затоплуваат планетата.

Австрија и Словенија се единствените земји чии министерства за одбрана се посветени на постигнување нула воени емисии, објави Гардијан во својата анализа.

Наодите потврдуваат „долгогодишна слепа точка“ во проценките за глобалните емисии, рече Флоријан Крампе, раководител на истражувањето за климата во Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот (SIPRI).

„Игнорирањето на воените емисии не е загрижувачко само во контекст на климатските промени. Исто така, го игнорира растечкото признавање на климатските промени како сериозна безбедносна закана за Европа и пошироко“, рече тој.

Истражувачите проценуваат дека светските војски придонесуваат за околу 5,5% од глобалните емисии, повеќе од воздушниот сообраќај, но помалку од челичната индустрија. Сепак, меѓународните договори за климата не бараат од владите да ги пријавуваат своите емисии.

Активистите тврдат дека ова „воено ослободување“ ќе ѝ наштети на долгорочната безбедност со дополнително затоплување на планетата и дека конфликтите околу ресурсите како што се водата и храната ќе се зголемат.

Анализата на климатските планови на армиите во 27-те земји-членки на ЕУ, како и на Велика Британија, Норвешка и Швајцарија, кои сите се обврзаа да постигнат нулта емисија до 2050 година, покажа дека речиси ниедно министерство за одбрана нема краткорочни цели за драстично намалување на емисиите или долгорочни цели за постигнување нето нулта емисија.

Министерствата за одбрана на Германија, Холандија, Грција и Велика Британија изјавија дека „придонесуваат“ кон националните цели за нулта емисија, но не поставиле свои цели.

„Нашата главна цел е сè уште мировниот процес. Заштитата на климата не смее да се прави на сметка на оперативните способности на нашите вооружени системи“, изјави портпаролот на германското Министерство за одбрана.

Кралските воздухопловни сили на Велика Британија поставија амбициозна цел за достигнување нето нулта емисија до 2040 година, десет години пред националната климатска цел, но другите делови од вооружените сили не го сторија тоа.

Вооружените сили на некои земји поставија цели за нулта емисија што опфаќаат само дел од нивните активности. Белгиското Министерство за одбрана, на пример, се стреми кон климатски неутрална инфраструктура до 2040 година, додека Португалија сака да стане јаглеродно неутрална во „активностите за поддршка на мисиите“ до 2050 година

„Целосна замена на сите системи на оружје или компензација на нивните емисии е економски неизводлива, поради што напорите се фокусирани на сектори каде што оваа цел е остварлива“, рече портпаролот на португалското Министерство за одбрана.

Други земји, како што се Норвешка и Ирска, поставија цели за 2030 година, но немаат датум за достигнување нулта емисија. Норвешка планира да ги намали емисиите за 20% од нивоата во 2019 година до крајот на деценијата, додека Ирска се стреми кон намалување од 51% од нивоата од 2016-2018 година.

Активистите тврдат дека напорите за намалување на воените емисии се далеку помали од економијата и веројатно нема да бидат доволни за да се компензира зголемувањето на потрошувачката на гориво, инвестициите во инфраструктура и опрема.

Ели Кини, активистка во Опсерваторијата за конфликти и животна средина, изјави дека во изминатите две години имало „значаен моментум“ во однос на декарбонизацијата на војската, но дека тоа сега е доведено во прашање поради европското вооружување.

„Декарбонизацијата на војската е клучна за нашата идна безбедност. Ги повикуваме владите да постават јасни цели за намалување на емисиите и да објават целосни и транспарентни извештаи за воените емисии“, рече таа.

Иако јаглеродниот отпечаток на воената индустрија веројатно треба да се намали како што глобалната економија станува почиста, експертите велат дека масовната потрошувачка на фосилни горива во возила како авиони, бродови и тенкови ќе биде сериозен проблем за декарбонизацијата.

Воени извори велат дека многу од денешните мерки, како што се инвестирањето во соларни панели, топлински пумпи и енергетски ефикасни возила, се преземаат за да се заштедат пари, иако фактори како што се намалување на загадувањето, емисиите и зголемување на енергетската независност, исто така, играат улога.

Портпаролот на австриското Министерство за одбрана, кое има за цел да биде климатски неутрално до 2040 година, изјави дека тие постигнале најголем напредок во декарбонизацијата на зградите, преку купување зелена електрична енергија и проширување на централното греење.

„Сепак, намалувањето на емисиите во војската „Останува голем предизвик, барем додека цивилните технолошки иновации не станат применливи и во воените операции“, рече тој.

Министерствата за одбрана на Бугарија, Унгарија и Словачка не одговорија на барањата за коментар. Италија, Шпанија и Чешка одбија да коментираат.

Вкупните воени трошоци во Европа се зголемија за 17 проценти – на 693 милијарди долари во 2024 година, според податоците на SIPRI. Тоа е резултат на бранот на вооружување по војната во Украина. Со децении, европските членки на НАТО не ја исполнуваа обврската да издвојат 2 проценти од БДП за одбрана, а потоа американскиот претседател Доналд Трамп се закани дека Вашингтон може да ја одбие поддршката на воената алијанса ако нешто не се промени.

Ова ги наведе европските земји да ги зголемат воените трошоци.

Предизвикот, вели Крампе, е да се осигура дека овие воени инвестиции нема дополнително да ги ослабат климатските обврски.

„Одбранбениот сектор повеќе не може да биде слепа точка во климатските акции. Зголемувањето на воените трошоци треба да ги поттикне зелените иновации, а не да ја зголеми зависноста од јаглерод“, рече тој.