Во недела, 7 септември 2025, ќе имаме полна Месечина со целосно лунарно затемнување – редок, целосно видлив настан и кај нас. Во Македонија полусенката почнува околу 18:47, тоталитетот трае од 19:30 до 20:52, а затемнувањето завршува во 22:55 часот. Ова е безбедно за гледање со голо око; не се потребни очила – станува збор за лунарно, а не за соларно затемнување.
Зошто Месечината „крвави“? Кога Земјата се наоѓа меѓу Сонцето и Месечината, сончевата светлина минува низ нашата атмосфера: сините бранови се расфрлаат, а црвените допираат до површината на Месечината – затоа ја гледаме во бакарноцрвени нијанси. Оваа оптика е дело на атмосферата, не на некаква „мистична моќ“.
А што ѝ прави полната Месечина на нашето тело?
Најконзистентната научна трага вели: најочигледниот канал е светлината, а не гравитацијата. Во ноќите пред полна Месечина луѓето статистички заспиваат подоцна и спијат пократко – ефект е мал, но мерлив во различни средини, од рурални до урбани. Причината веројатно е природната осветленост, а не „енергии“. Тоа го покажува студија објавена во Science Advances (2021).
Митот за менструалниот циклус „во чекор“ со лунарниот ритам е постар од календарите, но современите податоци не го потврдуваат како правило. Една истражувачка група пронајде спорадично усогласување кај дел од жените со подолги циклуси; паралелни анализи и долгорочни серии, пак, не нашле општа и предвидлива врска со фазите. Заклучокот е нијансиран: можно е привремено поклопување кај поединци, но не и универзално правило.
Кога ќе погледнеме во „тешката“ статистика – раѓања, итни приеми, криминал – сликата е трезвена. Најголем дел од големите студии не наоѓаат пораст на породувања или болнички приеми за време на полна Месечина; има и анализи што дури бележат помал број убиства во полна отколку во млада месечина. Ако постојат ефекти, тие се толку мали што исчезнуваат во шумот на секојдневието.
Зошто тогаш толку култури ѝ даваат толкаво значење?
Бидејќи полната месечина одамна ги темпира календарите и жетвите, а нејзината светлина, кога немало електрично осветлување, била реален фактор во секојдневието. И денес тоа се гледа во празниците: Фестивалот на средината на есента во Кина, корејскиот Чусок како тридневна благодарница за жетвата, будистичките одбележувања на Висак/Буда Пурнима на полна месечина во мај, а на Шри Ланка секоја Поја (полна месечина) е законски празник.
Идејата дека Месечината „не влече“ затоа што ние сме „70% вода“ е навистина упорна – но физички погрешна. Тидалните сили зависат од разликите во гравитацијата преку огромни растојанија; човечкото тело е премало за да претрпи значајна тидална разлика. Плимата и осеката се случуваат во океаните – огромни маси вода; на малите системи (како телото) ефектот е занемарлив.
Дали „месечевото градинарење“ функционира?
Милиони луѓе и денес садат според лунарни календари – традиција со културна тежина – но научните прегледи предупредуваат дека нема цврст доказ дека фазите директно ја подобруваат ртењето или приносот. Ако има влијание, најчесто се должи на светлина или на сезонски фактори, а не на „фаза-магнетизам“.
Како да уживате вечерва?
Изберете место со чист источен хоризонт, носете јакна (температурите бргу паѓаат по зајдисонце) и уживајте во постепеното затемнување – од сребрена до темноцрвена Месечина – со целосен мир: лунарните затемнувања се безопасни за очите. Ако фотографирате, статив и неколку секунди експозиција ќе ви дадат стабилна, драматична сцена.
