Што вети Орце Ѓорѓиевски за Скопје: 72 часа чист град, подземен булевар и ново греење

Скопје доби градоначалник Орце Ѓорѓиевски со програма што ја нарекува „Визија 2025–2045“ и најави дека првите вестери за промена ќе се видат за три дена: „чист град за 72 часа“. Но зад симболичниот рок стои поширок план – седум столбови (чист град, сообраќај и мобилност, урбанизам, комунална обнова, здрава животна средина, дигитален град и јавни услуги) и низа капитални зафати што треба да го смени лицето на метрополата.

Во срцето на програмата е идејата Скопје повторно да стане „функционален град“: да се расчисти ѓубрето, да се намали метежот, а воздухот да стане дишлив. Ѓорѓиевски веќе го постави амбициозниот старт – масовна акција за чистење за 72 часа – плус „ресет“ на системот за отпад преку четиригодишен план, дигитално следење, селекција и модерни зелени пунктови. Клучна точка е Дрисла: од депонија да стане „центар за третман и енергија од отпад“

Енергијата и греењето се вториот силен акцент. Најавата е за две гасни централи – една во Охис, една на излезот од Ѓорче Петров – за проширување на топлификацијата и постепено искоренување на нееколошкото греење по домаќинствата. Ако ова се реализира, ќе се наполни „екофонд“ за енергетска ефикасност и замена на извори што загадуваат.

Сообраќајот: „подземниот булевар Македонија“ под комплексот „Лимак“ е најавен како прв приоритет – шесто-ленточна сообраќајница (четири ленти за автомобили и две за автобуси), со дополнителни пешачки рути, што треба да го растовари центарот и да отвори нови кружни текови на влезно-излезните точки. Следат нови/реконструирани булевари и улици (вклучително „Есенинова“ и „Даме Груев“ со правно-техничко решение за „Макотекс“), како и план за редизајн на раскрсници со цел „нулта фатални несреќи“.

Паркирањето треба да излезе од „хаос-мод“: се ветуваат две катни гаражи (Капиштец и кај Кале), мрежа монтажни паркинзи по населби и нов модел за станарско паркирање. Идејата е јавниот простор да се ослободи, а уличниот метеж да се скрати.

Урбанизмот, ветуваат, ќе влезе во „режим на кочница“ за дивата бетонизација: враќање на институцијата главен градски архитект и Совет за урбан развој, ревизии на планови и јавно-конкурсни решенија за нови објекти. Ѓорѓиевски ја истакна и промената што ја туркаше во Кисела Вода – поништување 99 маркици во „Расадник“ – како модел за построга контрола и во градски рамки.

Комуналната обнова е трет столб: наместо „крпење по потреба“, се најавува системска модернизација на водоводната и канализационата мрежа со паметни водомери, дигитален надзор и драматично намалување на загубите на вода (денес, според ревизорите, дури 64%). Паралелно, ќе се шири атмосферската канализација (покриеноста е околу 30%) за градот да не тоне при први обилни дождови.

Колку чини сето ова – и од каде пари? Програмата, велат, има 346 конкретни проекти со јасни рокови и параметри, а финансискиот план е 180–220 милиони евра за четири години. Дел од парите треба да дојдат од „средување ред“: дигитална наплата и дисциплина кај имотниот данок и комуналиите, каде, според анализи, градот губи 40–50 милиони евра годишно.

Што да очекувате – реалноста зад роковите

Краткорочно (први 72 часа – први 100 дена): видлив „чист старт“ и интензивно подигање на комуналните служби; почеток на ревизии на урбанистички планови; јавно објавен календар за приоритетни улични реконструкции и раскрсници; тендерски процедури за подземниот булевар и катните гаражи. Ова е политички и логистички најизводливиот пакет, со висок симболички ефект.

Среднорочно (1–2 години): првите сегменти од „подземниот булевар Македонија“, редизајнирани критични крстосници/кружни текови и појава на монтажни паркинзи по населби; проширување на атмосферската мрежа и паметни водомери по зони; пилот-мерки за намалување на загадувањето и грантови од екофондот. Тука блокери можат да бидат експропријации, проектна документација и жалбени рокови.

Долгорочно (мандатот): реализацијата на гасните електрани и целосна модернизација на топлификацијата; конверзија на Дрисла во енергетски центар; целосна активираност на „Визија 2025–2045“ со институционални алатки (главен архитект, урбан центар, тематски совети). Овие зафати бараат сложени дозволи, еколошки оценки и партнерства со државата – критична точка ќе бидат роковите и финансиската конструкција.

Ако да се сумира: програмата е амбициозна и детална, со видливи „брзи победи“ (чистење, паркирање, први сообраќајни интервенции) и тешка „тешка артилерија“ (енергетика, подземен булевар, комунална инфраструктура). Реалноста ќе зависи од: брзината на тендерите, отпорот во урбанизмот, координацијата со државните институции и дисциплината во наплатата. Но мерењето ќе биде едноставно – дали за две години ќе возиме побрзо, ќе дишеме полесно и ќе гледаме помалку камиони полни со смет.