Skip to content
Швајцарците денес, 30 ноември, излегуваат на уште еден тежок референдум: да одлучат дали најбогатите семејства во земјата ќе плаќаат данок од 50 проценти на големите наследства и подароци. Иницијативата, која веќе се нарекува „данок за супербогатите“, отвора директна пресметка помеѓу идејата за климатска правда и традиционалната швајцарска даночна политика изградена на ниски давачки и силна конкуренција меѓу кантоните.
Предлогот доаѓа од младинската организација на Социјалдемократската партија – Млади социјалисти. Тие бараат федерален данок на наследство и подарок од 50 проценти за богатство и трансфери кои ја надминуваат границата од 50 милиони швајцарски франци. Практично, тоа би значело дека секој франк над ова ниво, пренесен како наследство или подарок, би бил преполовен во корист на државата, а парите би се насочиле кон климатски проекти – од обновливи извори на енергија до енергетска ефикасност и јавен превоз.
Според проценките на швајцарските власти и истражувања на универзитетите, станува збор за релативно мал број луѓе, но за огромно богатство: околу 2.500 лица или домаќинства со над 50 милиони франци, со вкупен имот проценет на околу 500 милијарди франци. За иницијаторите, ова е аргумент дека најбогатите можат да поднесат повисок данок, особено ако тоа значи побрза транзиција кон поодржлива економија и намалување на емисиите.
Слоганот на кампањата на левицата е јасен – „Таксувај ги богатите, спаси ја климата“. Тие потсетуваат дека луксузниот начин на живот, приватните авиони, големите имоти и инвестиционите портфолија на супербогатите создаваат далеку поголем климатски отпечаток од секојдневното трошење на просечното семејство. Во нивната логика, данокот не е казна, туку корекција на „климатската неправда“, во која тие што најмногу придонеле за проблемот треба да учествуваат и повеќе во неговото решавање.
Од другата страна на фронтот стои федералната влада во Берн, заедно со деловните асоцијации, банкарскиот сектор и поголем дел од традиционалниот политички центар и десницата. Тие остро се спротивставуваат на иницијативата и предупредуваат дека Швајцарија ризикува да ја поткопа својата децениска репутација како сигурно засолниште за богатството. Стравот е дека дел од милијардерите и семејните бизниси ќе ја напуштат земјата или воопшто нема да дојдат, што би значело пад на вкупните даночни приходи – не само од богатството туку и од потрошувачката, инвестициите и новите работни места.
Особено загрижени се семејните компании чиј имот е врзан во фабрики, машини и земјиште, а не во готовина. Данок од 50 проценти на наследството, велат критичарите, може да ги натера наследниците да продаваат делови од фирмата или имотот само за да ја платат обврската кон државата. Дополнително масло на огнот долеа и првичната идеја во иницијативата за ретроактивна примена, која подоцна беше омекната по силен отпор од деловниот сектор и даночните советници.
Иако денес сè уште гласачките кутии се отворени, анкетите во изминатите недели покажуваат дека иницијативата најверојатно ќе биде одбиена, и тоа со убедливо мнозинство. Според дел од истражувањата на јавното мислење, две третини, па дури и до три четвртини од гласачите се скептични кон идејата за половичен данок на големите наследства. За многумина Швајцарци, прашањето не е дали богатите треба да плаќаат, туку дали ваков драстичен потег ќе донесе повеќе штета отколку корист – особено во земја чие богатство и денес се потпира на финансискиот сектор и управувањето со приватен капитал.
Референдумот за „иницијативата за иднината“, како што формално се нарекува, се одржува паралелно со гласањето за задолжителна граѓанска служба за сите, што уште еднаш го покажува швајцарскиот модел на директна демократија – каде големите, структурни прашања не се решаваат само во парламентот, туку директно на гласачко ливче. Како и да заврши денешното гласање, дебатата околу тоа како да се оданочува прекумерното богатство за да се финансира борбата со климатската криза веројатно ќе продолжи и надвор од Швајцарија, како дел од поширокиот европски и глобален спор за „такса за богатите“.
