Skip to content
Обилните дождови што ја погодија Македонија за неколку дена ја претворија во мапа на кризни точки: поплавени домови, одрони на патишта, излеани реки и – најопасно од сè – заматена и потенцијално загадена вода за пиење. Ресен, Битола, делови од Преспа и Охридскиот регион се меѓу најпогодените подрачја, а институциите веќе предупредуваат дека поплавите не се само инфраструктурен, туку и сериозен здравствен ризик.
Центрарот за управување со кризи (ЦУК) информира дека обилните врнежи за едно деноноќие значително ги покачиле водостоите на реките во повеќе региони. Во Битолскиот регион, реката Шемница се излеала кај селото Лера и поплавила куќа и штали, а патот Новаци – Брод–Гнеотино е целосно прекинат поради надојдена вода од Црна Река. Во Преспанскиот регион, во селата Царев Двор и Дрмени, излеаните селски реки поплавиле повеќе домови, штали и земјоделски површини, со реална опасност од дополнително излевање на Голема Река.
Слична слика доаѓа и од останатиот дел од државата. Во Охридскиот регион водостоите на реките се значително покачени, со излевања на повеќе места и ризик за поединечни станбени објекти. Во Скопје нивото на речните корита е високо, но засега без излевања, додека во Велешко се регистрирани одрони и паднато дрво на два патни правци, а Вардар е на многу висок водостој со можност за излевање кај автобуската станица. На патот Струмица–Валандово има одрони, а во Тетовско и Кратовско водостоите се покачени иако засега без пријавена материјална штета.
Додека екипите на ЦУК, јавните претпријатија и приватната механизација се на терен со пумпи и багери, на површина излегува еден потивок, но уште поопасен проблем: загадувањето на водата. Агенцијата за храна и ветеринарство (АХВ) испрати итен апел до граѓаните во поплавените региони – матната вода да не се користи за пиење, готвење, миење на садови и хигиена, освен ако претходно не се преврие доволно долго. Храната што дошла во контакт со поплавена вода – особено онаа од фрижидери или остави кои биле поплавени – мора да се фрли.
Во препораките се потенцира и дека свежото овошје и зеленчук од поплавените подрачја треба да се мијат повеќепати, да се лупат и – каде што е возможно – да се термички обработат. Во домаќинствата со мали деца се советува користење индустриски подготвена храна и вода, а сопствениците на животни имаат обврска да обезбедат суви, повисоки и безбедни места за стоката, со редовен контакт со ветеринарните служби. Суштината на предупредувањето е јасна: секоја поплава носи ризик од бактериски и вирусни инфекции, цревни заболувања и други зарази што се пренесуваат преку вода и храна.
Најдраматичните слики доаѓаат токму од Ресен и околните села. Таму, според податоците на ЦУК и локалните власти, над 50 куќи, визби, магацини и земјоделски површини се под вода по излевањето на Болнска и Источка река во Царев Двор и Дрмени. Дел од пограничните села во Пелагонија останале и без редовно водоснабдување поради оштетени линии и заматени извори. За луѓето на терен тоа не се бројки, туку поплавени домови, уништена зимница и оштетени леи – реалност која ќе се чувствува долго откако водата ќе се повлече.
Истовремено, ова не е само „несреќа од небо“, туку и тест за системот на заштита од поплави. Години наназад експертите предупредуваат на запуштени канали, недоволно чистени речни корита и слаба координација меѓу државните и локалните служби. Сега, кога повторно гледаме единечни соопштенија за одрони, прекинати патишта и поплавени куќи, станува јасно дека државата и општините најчесто реагираат реактивно – со пумпи и вонредни состаноци – наместо превентивно, со системско одржување и јасни мапи на ризик.
Метеоролозите најавуваат постепено смирување на врнежите од недела навечер, но предупредуваат дека заситените терени ќе останат чувствителни на нови локални излевања и свлечишта. Тоа значи дека водата можеби ќе се повлече од дел од домовите, но ризикот за нови поплави останува жив уште неколку дена. ЦУК потсетува дека граѓаните треба да избегнуваат движење покрај речни корита и подвозници, да не влегуваат во поплавени подруми без стручен надзор и секоја опасност да ја пријават на бројот 112.
Поплавените улици и матните чешми се јасен сигнал дека климатската криза, лошото планирање и кревката инфраструктура повеќе не можат да се гледаат одделно. Македонија, уште еднаш, учи на тешкиот начин дека обилните врнежи не се само вести за рубриката „Време“, туку прашање на здравје, безбедност и доверба во институциите. Прашањето е дали оваа криза ќе биде повод за сериозен план – од чистење канали до модернизација на водоводните системи – или уште една епизода во која, кога дождот ќе застане, ќе застане и вниманието.
