Спајиќ до Вучиќ: Ќе ве чекаме во ЕУ од 2028, забрзајте

Премиерот на Црна Гора, Милојко Спајиќ, му одговори на српскиот претседател Александар Вучиќ на неговата идеја целиот Западен Балкан заедно да стане член на Европската унија – со порака дека Црна Гора веќе го има зацртано датумот 2028 година и дека од таму ќе ги „чека“ соседите.

Реакцијата на Спајиќ дојде преку објава на мрежата „Икс“, по настапот на Вучиќ на форум во Белград, каде српскиот претседател оцени дека најдобро решение за ЕУ би било сите земји од регионот да влезат истовремено, за да се избегнат нови тензии и отворени прашања.

„Се согласувам дека ЕУ треба да биде конечна дестинација за целиот Западен Балкан. Но ние ќе ве чекаме таму веќе од 2028 година и искрено навиваме да побрзате и да ги забрзате останатите кандидати од регионот“, порача Спајиќ, испраќајќи сигнал дека Црна Гора не сака да биде врзана за „пакет“ решенија доколку е подготвена да влезе порано.

Пораката на Спајиќ се надоврзува на веќе поставената амбиција на Подгорица – слоганот „28 до 2028“, според кој Црна Гора би требало да стане 28. членка на Европската унија во таа година. И премиерот и претседателот Јаков Милатовиќ во повеќе наврати нагласија дека целта е до крајот на 2026 година да се затворат сите преговарачки поглавја, а до 2028 година земјата формално да влезе во ЕУ.

Таквиот рок не е само внатрешно ветување. Претседателот на Европскиот совет Антонио Кошта, при посетата на Подгорица, изјави дека проширувањето е „клучна стратешка инвестиција“ за стабилноста на ЕУ и дека Црна Гора реално може да стане членка до 2028 година, ако го задржи темпото на реформите. Тој го поздрави напредокот на земјата и ја опиша како потенцијална „28. членка и предводник на европската интеграција на регионот“.

Но официјалниот оптимизам од Подгорица и од Брисел не го делат сите. Словачкиот дипломат Франтишек Липка, долгогодишен познавач на регионот, оцени дека не е реално Црна Гора до крајот на 2026 година да ги затвори сите преговарачки поглавја и да биде подготвена за прием во 2028. Според него, проблемот не е само во техничките задачи, туку и во начинот на кој владата го води процесот – како „затворен круг“, без доволно консултации со опозицијата, синдикатите и граѓанскиот сектор, и покрај тоа што членството во ЕУ не е проект само на извршната власт.

Во тој контекст, одговорот на Спајиќ до Вучиќ има двојна тежина. Од една страна, испраќа порака до Белград дека Црна Гора не сака да биде заложник на регионалните калкулации – ако е подготвена и ако ЕУ го отвори вратото, Podgorica сака да влезе сама, без да чека договор меѓу Србија, Албанија, Косово, Северна Македонија или Босна и Херцеговина. Од друга страна, тоа е и сигнал кон Брисел дека црногорската влада се гледа како „најподготвен ученик“ во класата и дека очекува европските институции да го наградат тој статус.

Предлогот на Вучиќ за заеднички прием на целиот регион, кој тој најави дека ќе го претстави и на средбите со претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и со претседателот на Европскиот совет Антонио Кошта, почива на тезата дека поделениот влез може да создаде нови линии на поделба на Балканот. „Ако примите една, две или три земји, што ќе биде со останатите? Како ќе ги решиме сите отворени прашања?“, праша Вучиќ на панелот во Белград.

Одговорот на Спајиќ, ироничен, но јасен, всушност ја враќа топката кај оние што заостануваат. Со реченицата „ќе ве чекаме во ЕУ од 2028“ тој сугерира дека Црна Гора е подготвена да биде тест-случај за тоа дали ЕУ навистина е подготвена да интегрира барем една држава од Западен Балкан во новиот проширувачки циклус, без да се врзува за политичките динамики во Белград, Тирана или Скопје.

Дали тоа ќе се случи, ќе зависи од неколку паралелни процеси: способноста на Подгорица навистина да ги затвори преговарачките поглавја и да ги испорача реформите дома; готовноста на ЕУ да отвори ново проширување во време на внатрешни кризи; и силата на регионалните лобирања кои, како што предупредуваат дел од аналитичарите, се обидуваат да го забават црногорскиот пат кон Унијата за да не се наруши „балансот“ во регионот.

За сега, останува запаметена сцената на јавна дипломатска размена: претседател на држава што уште е заглавена во тешки преговори зборува за заедничко влегување, додека премиерот на помал сосед му одговара дека ќе го чека внатре, во клубот, и го охрабрува да забрза. На таа линија, „28 до 2028“ не е само слоган за домашна употреба, туку и порака до целиот регион – дека барем една земја од Западен Балкан сака, и верува дека може, да ја претвори европската перспектива во конкретен датум.