Свет далеку од целите на Парискиот договор: До крајот на векот, Земјата ќе се затоплува за 2,8 степени

Доколку трендот не се промени, до 2100 година планетата би можела да биде потопла за 2,8 степени Целзиусови, што би имало сериозни последици за екосистемите и животот на луѓето низ целиот свет.

Програмата за животна средина на Обединетите нации (UNEP) објави нов извештај, Извештај за јазот во емисиите 2025: Надвор од целта, кој покажува дека светот сè уште сериозно заостанува во намалувањето на емисиите на стакленички гасови. Според сегашните политики, глобалните температури би можеле да се зголемат за дури 2,8 степени Целзиусови до крајот на векот, што е далеку над целите на Парискиот договор.

Парискиот договор десет години подоцна

Иако светот постигна важен чекор со Парискиот договор од 2015 година – поттикнување на развојот на обновливи извори на енергија и забавување на порастот на глобалните температури – извештајот на UNEP предупредува дека земјите не ги исполниле своите обврски. Целта за ограничување на затоплувањето на 1,5 степени во споредба со прединдустрискиот период се предвидува да биде надмината веќе во текот на оваа деценија.

До крајот на септември 2025 година, само 64 земји (одговорни за 63% од глобалните емисии) поднесоа нови климатски планови, додека само 13 земји, со помалку од 1% од глобалните емисии, ги ажурираа своите цели за намалување на јаглерод диоксидот.

Доколку земјите ги спроведат само постојните мерки, глобалната температура би се зголемила за 2,8°C, што е мало намалување од минатогодишната проценка од 3,1°C.

Дури и со целосна имплементација на сите Национални климатски планови (НКП), порастот би останал помеѓу 2,3 и 2,5°C.

Таквиот исход би значел само намалување на емисиите од 9–11% до 2035 година, наместо потребните 35% за целта од 2°C и 55% за 1,5°C.

Рекордни емисии и најголемите загадувачиж

Глобалните емисии на стакленички гасови минатата година достигнаа рекордни 57,7 милијарди тони еквивалент на CO₂, што е зголемување од 2,3% во споредба со 2023 година.

Најголемиот дел (околу 69%) доаѓа од согорување на јаглен, нафта и гас.

Сечењето шуми и промените во користењето на земјиштето дополнително ја влошуваат ситуацијата. Земјите од Г20, вклучувајќи ги Кина, САД, Индија и ЕУ, се одговорни за дури 77% од вкупните емисии, додека најмалку развиените земји учествуваат само со 3%.

„Сè уште е можно – но едвај“

УНЕП предупредува дека итно и значително намалување на емисиите е единствениот начин да се постигнат целите на Парискиот договор. Извршната директорка на УНЕП, Ингер Андерсен, истакнува дека решенијата веќе постојат, од проширување на обновливите извори на енергија до намалување на метанот – но дека земјите мора да „вложат повеќе напори и да инвестираат во сопствената иднина“.

„Зелените политики значат не само почиста планета, туку и повеќе работни места, побрз економски раст и подобро здравје на луѓето“, рече Андерсен.

Гутереш: „Целта од 1,5 степени останува наша ѕвезда водилка“

Според проценките, за да се поништи секое зголемување на температурата од 0,1°C, треба да се отстранат дури 220 милијарди тони CO₂, што е еквивалентно на пет години глобални емисии. Иако делови од климатските промени повеќе не можат да се поништат, УНЕП верува дека целта од 1,5°C е сè уште остварлива.

Генералниот секретар на ООН, Антонио Гутереш, изјави дека светот најверојатно привремено ќе ја надмине границата од 1,5 степени на почетокот на 2030-тите, но дека тоа не е причина да се откажеме:

„Патот кон одржлива иднина станува пострмен, но тоа е причината да се дејствува побрзо. Науката е јасна – сè уште имаме шанса, ако го подигнеме нивото на амбиција“, заклучи тој.