Skip to content
Светската банка со предупредување до земјите од Западен Балкан, дека без одржливи и квалитетни работни места, нема да ги достигнат стандардите на ЕУ
Извештајот на Светската банка предупредува дека ако продолжат сегашните трендови, регионот во следните пет години би можел да се соочи со недостиг од над 190.000 работници, што е околу 2,5 проценти од постојната работна сила.
Економиите на Западен Балкан мора да се соочат со јаз помеѓу растечкото ниво на образование на работната сила и пазарот на трудот кој сè уште е претежно базиран на работни места со пониски вештини, спречувајќи го регионот побрзо да ги достигне стандардите за живот во Европската Унија, соопшти Светската банка во вторник.
Иако работниците во регионот се сè повеќе образовани, повеќето од нив сè уште се вработени во фирми со ниска или средна продуктивност, на работни места кои се претежно рачни и рутински, и нудат подпросечни приходи.
Според најновиот Редовен економски извештај за Западен Балкан на Светската банка, за да се надмине овој предизвик и да се зачува економскиот раст, владите мора да дејствуваат на координиран начин и да создадат подобри работни места.
Транзицијата кон економија базирана на знаење и вештини во земјите од Западен Балкан се одвива премногу бавно, предупредува Светската банка, посочувајќи дека сè поголем број високообразовани работници се вработени на работни места кои бараат само средно стручно образование или пониско ниво на образование, пишува порталот seenews.
Овие работници заработуваат до 15-30 проценти помалку од нивните колеги кои работат според нивото на образование.
„Ова води до губење на потенцијалните заработки на поединците и недоволно искористување на човечкиот капитал што би можело да го забрза конвергенцијата со ЕУ“, се наведува во извештајот.
Во периодот од 2011 до 2022 година, трендовите на вработување по сектори во регионот значително се разликуваа. Бројот на вработени во земјоделството се намали во сите земји, најмногу во Србија. Секторот на услуги брзо растеше низ целиот регион, угостителството и туризмот беа клучни двигатели на растот во Косово*, Црна Гора и Србија, додека бројот на работни места во секторот за ИКТ (информатичка технологија и комуникации) порасна насекаде.
Резултатите во индустријата и градежништвото беа мешани: Северна Македонија, Србија и Босна и Херцеговина забележаа раст во секторите со поголема додадена вредност, но пад во трудоинтензивните гранки.
Регионот се соочува со парадоксот на пазарот на трудот, во исто време има недостиг на работна сила и висока невработеност, која во 2024 година изнесуваше повеќе од 10 проценти, со релативно ниска стапка на учество во работната сила од помалку од 55 проценти, особено кај жените, младите и постарите лица.
Доколку продолжат сегашните трендови, регионот би можел да се соочи со недостиг од над 190.000 работници во следните пет години, или околу 2,5 проценти од постојната работна сила, освен ако активноста на пазарот на трудот не се зголеми или емиграцијата не се забави. Покрај тоа, „зелената транзиција“ и развојот на вештачката интелигенција дополнително го зголемуваат притисокот, околу 20 проценти од работниците би можеле да се соочат со потребата од сериозна преквалификација.
Силното постпандемиско закрепнување го забрза економскиот раст во Западен Балкан побрзо отколку во ЕУ, но продуктивноста на трудот сè уште заостанува, бидејќи растот главно се базира на повеќе вработени, а не на поголемо производство по работник, се наведува во извештајот. Во иднина, продуктивноста ќе мора да стане клучен двигател на растот, преку транзиција кон пософистицирани форми на производство водени од знаење и технологија, што треба да доведе и до зголемување на платите.
И покрај одреден напредок, повеќето земји од Западен Балкан сè уште имаат помалку од половина од просечниот приход во ЕУ, а нивниот раст се забавува. Иако го достигнаа статусот на земји со среден приход, приближувањето кон животниот стандард на ЕУ е сè уште далеку, според Светската банка.
За да се одржи процесот на конвергенција и да се создадат подобри работни места, владите во регионот треба да обезбедат основна инфраструктура за нови работни места, да го зајакнат управувањето и да создадат предвидлива регулаторна средина, како и да мобилизираат приватен капитал за проширување на приватниот сектор.
Светската банка, исто така, во вторник изјави дека се очекува економскиот раст во Западен Балкан да се забави на 3,0 проценти во 2025 година, од 3,6 проценти во 2024 година, поради континуираната слаба надворешна побарувачка и растечките домашни притисоци во некои земји.