Таинствениот 3I/ATLAS „менува брзина“ и боја: Науката вели комета, хипотезите одат и подалеку

Мистериозниот меѓуѕвезден посетител 3I/ATLAS се однесува „нескромно“ за една комета: по перихелот на 30 октомври нагло се разсветли, притоа доби синикав сјај и покажа не-гравитациско забрзување — однесување што најдобро се објаснува со силно испарување (аутгасинг), но што ги отвори и сензационалните шпекулации за „вештачки потпис“. Главната линија на науката, сепак, останува трезвена: доказите најубедливо упатуваат дека се работи за природна, но необично активна интерстеларна комета.

3I/ATLAS е третиот потврден меѓуѕвезден објект забележан во нашиот Сончев систем (по ʻOumuamua и 2I/Борисов). Го откри телескопот ATLAS на 1 јули 2025, а на 30 октомври мина најблиску до Сонцето; сега повторно го напушта системот. На 19 декември ќе му биде и најблиску до Земјата (≈270 милиони км), кога се очекува нов бран набљудувања со „Хабл“ и „Џејмс Веб“.

„
Инструментите регистрираа ненадејно посилно осветлување и специфична, сина компонента во светлоста, што алудира дека доминира светечка гасна опна — не прашина, како кај многу комети. Паралелно, Swift откри хидроксил (OH) — јасен потпис на вода во распаѓање — што имплицира масивно исфрлање на ледени испарливи материи уште пред да му се доближи на Сонцето. Овие податоци ја поткрепуваат тезата дека „не-гравитациското забрзување“ е кометарски, природен ефект.

Драматичната промена на боја и не-гравитациското однесување ги охрабрија познатите „алтернативни“ интерпретации (на пр., дека станува збор за технолошки објект). Но астрономи од водечки институции нотираат дека досегашните мерки се совпаѓаат со силна кометарска активност и дека „доказите убедливо говорат за природен објект“. Со други зборови: хипотезите се интересни, но тежината на фактите моментално е на страната на комета со невообичаено силен аутгасинг.

Периодот околу 19 декември ќе биде клучен за спектроскопија и за пребарување „облак“ од гас/прашина ако навистина изгубил значителна маса — што дел од анализите веќе го навестуваат. Очекувајте повеќе резултати од сондите и соларните опсерватории (SOHO, STEREO, GOES), бидејќи од Земја објектот често е тешко видлив кога е близу Сонцето.

3I/ATLAS не е „рутинска“ комета — и токму затоа е научно злато: ретка шанса да го „пипнеме“ составот и физиката на мразеви од друга ѕвездена населба. Додека нè привлекуваат големите приказни, лабораторијата на небото веќе ја пишува помалку драматичната, но најверојатна верзија: природна комета што се распрскува како хидропумпа — и така ги подучува нашите модели за формирање и еволуција на планетарни системи.