Тажно и напнато во Собранието на седницата за ПУЛС

Скоро девет месеци по огнениот пекол во нелегалниот ноќен клуб „Пулс“ во Кочани, во кој загинаа 63 млади луѓе, а над 210 беа повредени, трагедијата конечно стигна и на маса во Собранието. На седницата на Постојаната анкетна комисија за заштита на слободите и правата на граѓанинот, државата буквално седна лице в лице со родителите на загинатите – со цел државен врв во истата сала.

Седницата ја свика претседателот на Комисијата, Димитар Апасиев, по претставка на здружението „16-ти март“, кое ги обединува семејствата на жртвите од Пулс. Таа беше најавена како редовна, но со тежина на вонредна: за да се обезбеди политичка и институционална тежина, на неа беа поканети претседателката на државата Гордана Силјановска-Давкова, премиерот Христијан Мицкоски и претседателот на Собранието Африм Гаши. Заради седницата, дел од нивните други јавни настапи беа откажани – Апасиев не попушти во идејата државниот врв да биде присутен на расправата за Пулс.

Сликата во салата беше поинаква од вообичаените собраниски расправи. Во првите редови – родителите и блиските на загинатите, зад нив пратениците и политичките координатори, а во средината – претседателката, премиерот и спикерот. Присутен беше и лидерот на СДСМ и опозициски лидер, Венко Филипче, како и членови на Комисијата и други пратеници. Седницата почна со минута молк за загинатите во трагедијата.

Воведното излагање го имаше Марија Петрушова, мајка на една од жртвите и претставничка на „16-ти март“. Таа побара „вистинска правда за загинатите“, нагласувајќи дека тоа не е важно само за нивните деца, туку „за сите деца во Македонија“. Во драматично сведоштво, Петрушова ја опиша трагедијата како резултат на системски пропусти и корупција, а не како изолиран инцидент. Побара случајот да се разгледува како прекршување на основните човекови права – пред сѐ правото на живот.

Особено ја нагласи забелешката дека обвинението и истрагата, според семејствата, ги опфаќаат главно службеници од пониско ниво. „Симптоматично е што се опфатени само поранешни функционери, а не и оние кои и тогаш и денес ја извршуваат конкретната функција“, порача Петрушова, алудирајќи дека системот се обидува да се „затвори“ на најниските скалила, а да ги заштити носителите на вистинската моќ.

Фактот што претседателката, премиерот и спикерот седат пред анкетна комисија заедно со родителите и пратениците е преседан во македонската практика. Во истата сала, барем формално, се сретнаа сите три столба на власта – претседател, влада и парламент – со жртвите на системот за кој тие се надлежни. Таа слика истовремено носи симболика на одговорност и ризик од чиста политичка сценографија: дали државниот врв навистина доаѓа да слуша и да делува, или да се појави, да даде неколку внимателно одмерени изјави и да ја затвори темата со „политичка процедура“?

Анкетната комисија за Пулс не доаѓа во празен политички простор. Паралелно со судскиот процес, во кој Обвинителството треба да докаже вина кај 38 обвинети – од институции до физички лица – опозицискиот фронт (ВМРО-ДПМНЕ, ВРЕДИ и ЗНАМ) веќе поднесе иницијатива за посебна анкетна комисија не само за Пулс, туку и за Ласкарци, тетовската модуларна болница и несреќата со „Беса Транс“. Таа би имала 15 членови, со доминација на опозицијата, и потенцијал да се претвори во силна политичка сцена за „лов на одговорни“ преку екрани и прес-конференции.

Експерти веќе предупредија дека паралелно водење на судска постапка и парламентарни анкетни комисии може да влијае врз судот, да создаде притисок и да ја замагли линијата помеѓу правдата и политиката. Практиката со досегашните анкетни комисии не е охрабрувачка: ретко кога тие завршувале со јасно утврдена политичка одговорност и конкретни последици, многу почесто со заклучоци поделени по партиски линии.

Во таков контекст, денешната седница на Постојаната анкетна комисија за човекови права носи двојна тежина. Од една страна, присуството на целиот државен врв и на родителите е сигнал дека трагедијата во Пулс не може да остане „само уште една судска папка“. Од друга страна, останува отворено прашањето дали ова ќе остане единечен чин на политичка емпатија, или почеток на сериозен процес на расчистување – од нелегалните објекти и корумпираните дозволи, до институциите кои девет месеци молчеа или си ја префрлаа одговорноста.

По девет месеци, семејствата на загинатите дојдоа во Собранието со едноставно барање: државата да признае дека не станува збор за „несреќен случај“, туку за системски неуспех. Дали анкетната комисија ќе успее да го претвори тој крик во конкретни препораки, оставки и промени, или ќе остане само уште една страница во историјата на неефикасни парламентарни истраги – ќе се мери не по денешната слика од салата, туку по тоа што институциите ќе направат утре.