Токсични состојки во козметика: што треба да знаеме?

Индустријата за убавина и велнес често звучи како ветување за здравје, но зад мирисите и неонските марки стои стара дилема: кои состојки се безбедни, а кои – проблематични? Истражувања во Европа покажаа дека дел од козметиката на пазарот и понатаму содржи супстанции што регулаторите ги сметаат штетни, вклучително и PFAS – „вечни хемикалии“ поврзани со нарушувања на хормоналниот систем, плодноста и со одредени канцери. Во последните проверки на Европската агенција за хемикалии, стотици производи паднаа на тестот за усогласеност, што повторно го отвори прашањето: колку е ригорозен надзорот и колку бргу реагира системот кога ризикот се појавува на полиците.

Европските регулатори во меѓувреме забранија и конкретни состојки од „ниша“ сегменти што станаа масовни – како TPO, фотоинитијатор во дел од гел-лаковите за нокти, кој е класифициран како репродуктивен токсикант. Со тоа салонските практики влегоа во првиот план на здравствените дебати: најизложени се токму тие што секојдневно работат со производите. Пораката е јасна – забраните не се идеолошка битка со козметиката, туку реакција на акумулирана научна проценка дека одредени материи не треба да бидат во близина на кожа и нокти.

На другата страна на Атлантикот, регулаторниот мозаик е нерамномерен. Сојузниот закон TSCA му дава на ЕПА алатки да оценува и ограничува хемикалии, но козметиката често паѓа под други закони и вакуумот го пополнуваат државите – Калифорнија и Вашингтон воведоа остри листи на забрани за формалдехид, жива, олово, фталати, триклосан и PFAS, пресликувајќи дел од европските стандарди. Тоа не значи дека секој шампон е опасност; значи дека правилата стануваат попрецизни, а индустријата мора да докажува безбедност, не обратно.

Во научната позадина, расправата меѓу „ризик“ и „опасност“ бара фин слух. Ендокрино нарушувачките супстанции – фталати, некои феноли, дел од ретардантите – не делуваат како класични отрови; мали, хронични дози и кумулативна изложеност преку кожа, воздух и вода можат временски да создадат ефект, особено кај деца и бремени жени. Затоа експертите препорачуваат информиран избор наместо паника: читање декларации, ограничување на мириси „фрагранс“ зад кои се кријат смеси, и преферирање транспарентни брендови што објавуваат целосни листи на состојки.

Поуката е едноставна и тешка во исто време. Убавината не е непријател на науката; напротив, добрата козметика е хемија со совест. Кога регулаторите забрануваат нешто, тоа е затоа што доказите се натежнале; кога дозволуваат, тоа е затоа што дозите, контекстот и употребата го ограничуваат ризикот. На потрошувачот му останува активната улога: да поставува прашања, да бира производи со јасна трага на безбедност и да не дозволи маркетинг-фразите да ја заменат фактографијата.