Skip to content
Глобалното затоплување малку ја забави ротацијата на Земјата – и може да влијае на тоа како го мериме времето, пишува Ен-Би-Си.
Студијата објавена во средата покажа дека топењето на поларниот мраз – забрзан тренд предизвикан првенствено од климатските промени предизвикани од човекот – предизвика Земјата да се врти помалку отколку што би се вртела инаку.
Авторот на студијата, Данкан Агњу, геофизичар од Институтот за океанографија на Скрипс на Универзитетот во Калифорнија во Сан Диего, рече дека како што мразот на половите се топи, се менува каде е концентрирана масата на Земјата. Промената, пак, влијае на аголната брзина на планетата.
Агњу ја спореди динамиката со лизгачка која се врти на мраз: „Ако имате лизгачка која почне да се врти, ако ги спушти рацете или ги испружи нозете, таа ќе забави“, рече тој. Но, ако рацете на лизгачот се повлечени навнатре, лизгачот ќе се врти побрзо.
Значи, помалку цврст мраз на половите значи поголема маса околу Екваторот.
„Она што го правите со топењето на мразот е дека земате вода што е замрзната цврста на места како Антарктикот и Гренланд, и таа замрзната вода се топи, и ги преместувате течностите на други места на планетата“, рече Томас Херинг. професор по геофизика на Технолошкиот институт во Масачусетс кој не бил вклучен во новата студија. „Водата тече кон екваторот“.
Тоа е некако импресивно, дури и за мене, направивме нешто што мерливо ја менува брзината на ротирање на Земјата, рече Агњу.
Се случуваат работи кои се без преседан, вели тој.
Неговата студија, објавена во списанието Nature, сугерира дека климатските промени играат доволно значајна улога во ротацијата на Земјата за да се спротивстави на спротивставениот тренд. Поради комбинација на фактори, Земјата почна да се врти побрзо во последните децении, привремен тренд што ги поттикна научниците за прв пат да размислат за одземање на една „негативна прескокна секунда“ од часовниците ширум светот во 2026 година. Но, топењето на поларниот мраз ја одложи таа можност за околу три години, според Агњу.
Ако организациите за мерење на времето на крајот решат да додадат негативна престапна секунда, прилагодувањето може да ги наруши компјутерските мрежи.
Причината поради која историски се потребни прилагодувања во прескокната секунда е тоа што дури и без климатските промени, дневната ротација на Земјата се движи побавно во текот на милиони години, иако може да изгледа константна.
Пред околу 70 милиони години, деновите биле пократки и траеле приближно 23,5 часа, сугерира студија за Палеокеанографија и палеоклиматологија. Тоа значи дека диносаурусите од периодот Креда живееле на планета со 372 дена во една година.
Неколку клучни фактори влијаат на вртењето на планетата
Влијанието на плимата и осеката на океаните, делумно поради гравитационата сила на Месечината, ја забавува ротацијата на Земјата. Во меѓувреме, од последното ледено доба, Земјината кора се подигнува во некои региони бидејќи реагира на отстранувањето на тежината на ледените плочи. Тој ефект се поместува каде што се распределува масата и го забрзува вртењето на планетата. И двата процеса се прилично константни и имаат предвидливи стапки.
Уште еден фактор е движењето на течноста во течното внатрешно јадро на Земјата – „вајлд карта“ што може или да ја забрза или забави брзината на ротирање на Земјата, рече Агњу. Флуктуациите во јадрото на Земјата се примарна причина што планетата ротира побрзо отколку што инаку би се очекувало во последните децении.
Тоа побрзо вртење ги натера времемерите да размислат – за прв пат откако Координирано универзално време беше официјално усвоено во 1960-тите – дали можеби има смисла да се одземе една престапна секунда за да се задржи универзалното време во чекор со ротацијата на Земјата.
Но, топењето на поларниот мраз го спротивставува тој тренд и ја спречи секоја точка на одлучување за тоа дали да се додаде негативна престапна секунда. Според проценките на Агњу, тој ја одложил таа можност од 2026 до 2029 година – доколку се задржи сегашното темпо на ротација на Земјата.
Како што климатските промени се интензивираат, истражувачите очекуваат топењето на мразот да има уште подлабоко влијание врз тоа како се врти планетата.
„Тоа ќе има поголем придонес како што поминува времето и како што топењето се забрзува, како што очекуваме дека тоа е веројатно да го направи“, рече Херинг. Тој додаде дека новата студија е темелна на солидна анализа која комбинира истражувања од неколку дисциплини на науката.
Додавање или одземање на престапни секунди
Потребата за мерење на времето да го приспособат универзалното време за да останат во склад со ротацијата на Земјата не е нов феномен. Но, историски, тоа вклучуваше додавање престапни секунди на заедничкиот стандард за часовниците кога забавеното вртење на Земјата предизвикува астрономското време да заостанува зад атомското време (кое се мери со вибрациите на атомите во атомските часовници).
Додавањето или одземањето на престапни секунди е тешко, бидејќи тие имаат потенцијал да ги нарушат сателитите, финансиските и системите за пренос на енергија кои се потпираат на исклучително прецизно време. Поради тоа, глобалните мерачи на времето гласаа во 2022 година да се отстранат собирањата и одземањето на престапните секунди до 2035 година и да се остави универзалното време да се оддалечи од темпото на ротација на Земјата.
„Постои притисок од околу 2000 година за да се ослободиме од престапните секунди“, рече Агњу.
Без оглед на тоа дали часовниците ќе се менуваат, идејата дека топењето на поларниот мраз влијае на ротацијата на Земјата зборува за тоа колку проблемот стана значаен. Истражувањето веќе го опиша длабокото влијание што ќе го има губењето на мразот врз крајбрежните заедници.
Научниците очекуваат зголемувањето на нивото на морето да се забрза со загревањето на климата, процес кој ќе продолжи стотици години. Минатата година, врвните поларни истражувачи предупредија во извештајот дека делови од клучните ледени плочи може да се урнат и дека крајбрежните заедници треба да се подготват запокачување на нивото на морето за неколку метри. Ако човештвото дозволи просечните глобални температури да се зголемат за 2 Целзиусови степени, планетата би можела да биде посветена на зголемување на нивото на морето за повеќе од 40 метри.
