Skip to content
Во Женева денеска се собира тивка, но политички експлозивна комбинација од високи претставници на САД, Украина, Франција, Велика Британија и Германија – со една цел: да се усогласи ставот околу Трамповиот мировен план за Украина, пред рокот кој Доналд Трамп му го „закачи“ на Володимир Зеленски до 27 ноември. Прашањето не е само дали Киев ќе каже „да“ или „не“, туку и дали Западот ќе успее да излезе со заеднички одговор на план кој од Украина бара територијални отстапки, намалување на армијата и откажување од НАТО.
Американската страна во Женева ја предводи новоименуваниот специјален пратеник за промоција на планот, Даниел П. Дрискол, а се очекува приклучување и на специјалниот пратеник Стив Виткоф и државниот секретар Марко Рубио. На украинската страна, тежината на преговарачката маса ја носи шефот на кабинетот на претседателот, Андриј Јермак, заедно со националниот безбедносен секретар Рустем Умеров, шефот на разузнавањето ГУР Кирил Буданов и началникот на Генералштабот Андриј Гнатов – силна комбинација од политички, безбедносни и воени фигури.
Трамп: рок за Зеленски, но „планот не е конечен“
Само пред два дена, Доналд Трамп ја заостри драматиката, изјавувајќи дека Зеленски има рок до 27 ноември да се изјасни за планот од 28 точки. Вчера, пак, се обиде да ја омекне рамката: неговиот план не бил „конечен“ и, како што рече, целта е едноставна – „да се склучи мир што одамна требаше да се случи“.
„Војната во Украина со Русија никогаш не требаше да се случи. Да бев претседател, тоа никогаш немаше да се случи. Се обидуваме да ја завршиме. На еден или друг начин, мора да ја завршиме“, порача Трамп, испорачувајќи ја истата порака и кон домашната и кон меѓународната публика: јас сум човекот што ќе го затвори фронтот.
Што навистина пишува во Трамповиот мировен план?
Во суштина, планот сака политички „ресет“ на војната со формула која за Украина е тешко сварлива. Русија би ги задржала Доњецк, Луганск и Крим, а би требало да се повлече од други окупирани територии. Украина, пак, би се откажала од членството во НАТО, би ја намалила својата армија и би добила западни безбедносни гаранции како компензација.
Во економско-финансиски дел, документот предвидува голем глобален пакет за обнова на земјата, вклучувајќи Украински фонд за развој кој би инвестирал во брзорастечки индустрии, технологија, дата-центри и вештачка интелигенција – на хартија, амбициозна програма за „рестарт“ на украинската економија веднаш по договорот.
Но зад бројките стои суштинската дилема што веќе ја артикулираше Зеленски: „или ќе го изгубиме достоинството или ќе ризикуваме да изгубиме голем партнер“. За Киев, формулата „територии за мир“ и откажување од НАТО е ризик не само за безбедноста, туку и за политичкиот и историскиот легитимитет на украинската држава.
Европа бара заедничка линија, Макрон гледа „основа за работа“
Европските и другите западни лидери паралелно подготвуваат координиран одговор на Трамповиот мировен план. Францускиот претседател Емануел Макрон изјави дека документот е „добра основа за работа“, но јасно порача дека каков било договор не може да биде американски соло-настап: ќе зависи од европските држави и од НАТО.
Зад дипломатските формулации стои стравот дека Европа може да се најде пред свршен чин – план кој ќе биде договаран пред сè меѓу Вашингтон и Москва, а од Брисел ќе се очекува само да го потпише и финансира. Затоа Женева е важна и за Европската унија: таму се крои заедничкиот фронт на Соединетите Држави, Украина и клучните европски сили, кој ќе одреди дали планот ќе се доработува, ќе се коригира или ќе биде одбиен.
Путин: планот може да биде основа – и закана дека руската армија ќе напредува
Москва, пак, внимателно ја игра својата улога. Рускиот претседател Владимир Путин потврди дека Кремљ го добил Трамповиот план и дека тој „може да биде основа“ за мирно решение. Истовремено, испрати и јасна закана: Украина, според него, е против планот, а „ниту Киев ниту европските сили не ја разбираат реалноста“ – руските сили напредуваат и ќе продолжат доколку нема договор.
Паралелно, лидерите на Нордиско-балтичката осумка (Данска, Естонија, Финска, Исланд, Латвија, Литванија, Норвешка и Шведска) по разговорот со Зеленски потсетија дека „Русија сè уште не се обврзала на прекин на огнот или на какви било чекори што водат кон мир“. Тоа е сигнал дека северноевропскиот блок ќе инсистира мирот да не значи само замрзнување на фронтот, туку реална промена во руското однесување.
Женева како тест: кој ќе биде обвинет дека го блокира мирот?
Токму тука е суштинскиот политички ризик за Киев: ако планот стигне до фаза на сериозно „доработување“, а Украина одбие да се согласи на територијалните отстапки и откажувањето од НАТО, дел од меѓународната јавност може да почне да го гледа Зеленски како лидер кој „го блокира мирот“.
Женевската рунда затоа не е само техничка координација, туку битка за наратив: дали планот ќе се претстави како балансирана формула за мир, или како диктирана рамка која ги легализира руските добивки и ја редефинира безбедносната архитектура во Европа на штета на Украина.
За САД, ова е шанса да покажат дека не ја туркаат Украина сама да потпише тежок компромис. За Европа, тест дали може да остане единствена и принципиелна. А за Киев – најтешката дипломатска задача досега: да не остане без територии, без НАТО и на крајот, без поддршка.
