Skip to content
Владата засега останува воздржана кон предлогот на шефицата на државата за нов, трет протокол со Бугарија, преку кој официјална Софија би дала јасни гаранции дека нема повторно да го блокира евроинтегративниот процес на земјата поради идентитетски прашања. Министерството за надворешни работи за сега нема коментар, што дополнително ја отвора дилемата дали оваа иницијатива воопшто има политичка поддршка во извршната власт.
Претседателката предлага во новиот протокол Софија експлицитно да се обврзе дека нема да користи вето за прашања поврзани со македонскиот идентитет, јазик и историја. Идејата доаѓа во момент кога, по неколку години блокади и условувања, во земјава расте притисокот да се обезбедат поцврсти гаранции дека патот кон Европската Унија нема повторно да биде заложник на билатерални спорови.
Но, наместо брз политички консензус, предлогот отвори нов фронт на несогласувања. Од една страна е кабинетот на претседателката, кој инсистира дека без јасни гаранции – било во форма на протокол со Бугарија, било во формален заклучок на Европскиот совет – секој нов чекор, вклучително и уставните измени, ќе остане политички ризичен и тешко објаснив за јавноста. Од друга страна е Владата, која засега не излегува со јасен став, но преку внимателното молчење на МНР покажува дека не брза да влегува во нов круг на преговори со Софија.
Во игра е и трет актер – опозициската СДСМ. Од таму потсетуваат дека нивниот лидер веќе предложи временска рамка за внесување на Бугарите во Уставот, како дел од пакетот за одблокирање на европскиот пат, и ја обвинуваат власта дека „измислува изговори“ за да не ја преземе политичката одговорност. Партијата гледа на најавата за нов протокол како на тактика за одолговлекување, со проценка дека секое отворање на документацијата со Бугарија може да донесе нови услови, наместо чисти гаранции.
Контекстот дополнително го усложнува досегашното искуство со протоколите со Софија. Првиот и вториот протокол, кои се поврзани со Договорот за добрососедство и со преговарачката рамка со ЕУ, во дел од јавноста се доживуваат како документи преку кои Бугарија добива дополнителен инструмент за притисок и за оспорување на македонскиот идентитет. Дел од правниците и аналитичарите со месеци предупредуваат дека токму овие протоколи се претвориле во механизам за блокада на евроинтеграциите, а не во гаранција за добрососедството.
Во последната година Владата паралелно настојува да обезбеди гаранции и од Брисел. Премиерот повеќепати јавно побара од ЕУ јасен став – дека по евентуалната промена на Уставот нема да следуваат нови условувања од Софија и дека билатералните спорови повеќе нема да се злоупотребуваат како алатка за вето. Овој пристап се потпира на оценките на европските институции дека проширувањето треба да се води според принципот „напредок според заслуги“, а не според блокади од поединечни членки.
Токму тука се сече и главното политичко прашање: дали нов протокол со Бугарија би бил дополнителна заштита или ново поле за условувања? Поддржувачите на иницијативата тврдат дека писмена обврска на Софија, доколку е добро формулирана и потврдена на ниво на ЕУ, би го ограничила просторот за идни блокади и би дала јасен сигнал до македонските граѓани дека европскиот пат конечно се обезбедува од еднострано „влечење рачна сопирачка“. Скептиците, пак, предупредуваат дека секое ново отворање на преговарачката рамка и на протоколите може да заврши со дополнителни барања – особено ако во Бугарија доминира реторика која сè уште го негира македонскиот јазик и идентитет.
Зад дипломатскиот јазик, пресметката е и внатрешнополитичка. За претседателката, иницијативата за нов протокол е начин да покаже активна улога во надворешната политика и да ја позиционира функцијата како коректив во процесот на преговори со ЕУ. За Владата, пак, секоја дополнителна обврска поврзана со Бугарија носи ризик – и на меѓународен, и на домашен план, каде што поддршката за компромиси околу идентитетските теми е ограничена.
