Вучиќ им дава 50 дена на Русите за НИС, потоа следи принудна администрација

Српскиот претседател Александaр Вучиќ драматично го стесни рокот за судбината на Нафтената индустрија на Србија (НИС). На вонредно обраќање тој најави дека, доколку руските сопственици не го продадат својот удел во компанијата во рок од 50 дена, државата ќе воведе принудна администрација врз НИС – притоа ветувајќи дека Белград ќе им понуди „највисока цена на руските пријатели“.

НИС е клучната енергетска алка на земјата: компанијата ја управува единствената рафинерија во Панчево и обезбедува најголем дел од горивото за српскиот пазар и за дел од регионот. Мнозинскиот пакет удели се во руски раце – Газпром нефт и поврзани субјекти држат над половина од акциите, додека државата Србија има околу 30 проценти, а остатокот е кај помали акционери.

Токму руското сопствеништво го донесе НИС под удар на американските санкции кон енергетскиот сектор на Москва. Вашингтон веќе неколкупати одложуваше целосно стапување на санкциите, давајќи привремени ослободувања за Белград, но предупреди дека руските компании мора да излезат од сопственичката структура на НИС. Без решение, се доведува во прашање увозот на сурова нафта преку нафтоводот од Хрватска и стабилноста на снабдувањето со гориво во Србија и пошироко на Балканот.

Вучиќ тврдеше дека Србија сака „по секоја цена“ да избегне конфискација или национализација на имотот на руската страна и дека опцијата со принудна администрација е обид да се најде компромис: НИС да остане оперативен, а Русите да добијат пари за уделот. Според него, во тек се разговори со неколку потенцијални купувачи – европски и азиски партнери – но решението мора да биде усогласено и со барањата на САД, кои условуваат нова лиценца за нормално работење на компанијата.

Американската страна, пак, бара целосен увид во договорите и структурата на сопствеништво на НИС пред да даде ново ослободување од санкциите, што Белград го оценува како технички тешко изводливо во краток рок. Вучиќ во последните денови повеќепати порача дека „ќе даде сè од себе“ за да се најде решение и дека јавноста ќе биде информирана во наредните денови, но призна и дека преговорите „одат тешко“ и дека времето истекува.

Најавениот рок од 50 дена и заканата со принудна администрација ја отвораат и политичката димензија на спорот. Србија формално се декларира како воено неутрална и се обидува да балансира меѓу Западот и Русија, но случајот со НИС покажува колку санкциите и геополитиката директно удираат врз економските и енергетските интереси на земјата. Доколку Русија и потенцијалните купувачи не се договорат, Белград ќе мора сам да преземе одлука која истовремено треба да ги смири и Вашингтон и Москва – а да не ја загрози сигурноста на снабдувањето со гориво за граѓаните.