Skip to content
Утрово, часовите во низа основни и дел од средните училишта во Република Српска беа прекинати, а учениците евакуирани, откако на официјалните електронски адреси на училиштата пристигнаа заканувачки мејлови со тврдење дека во објектите е поставена експлозивна направа. Пријавите, според информациите на локалните медиуми, пристигнале во училишта во Бања Лука, Приједор, Прњавор, Лакташи, Требиње, Добој и уште неколку градови, по што полицијата веднаш започнала постапка за контрасаботажен преглед и обезбедување на просторот.
Содржината на мејловите е комбинација на класична уцена и радикална идеолошка реторика. Според пренесените делови од пораките, испраќачите тврдат дека во училиштето е поставена бомба и бараат пари за да ја „избегнат експлозијата“. Истовремено, се самонарекуваат „вистински муслимани“ и „воини на Исламската држава“, изразуваат омраза кон европските лидери и фантасмагорични закани за насилство, со цел, како што пишуваат, „да воспостават калифат во Европа“. Таквата содржина е типична за онлајн радикални пропагандни шаблони, кои во овој случај се користат како заканувачка маска зад анонимни дојави.
Министерството за внатрешни работи на Република Српска реагирало по утврдената процедура за вакви ситуации. Полициските службеници спроведуваат технички прегледи на објектите во согласност со упатствата за постапување при закана со експлозивни направи, а наставата е прекината сè додека траат контролите. Во Приједор, наставата била стопирана во сите градски основни училишта и дел од подрачните, а учениците биле испратени дома. Слична слика пренесуваат и локалните медиуми од Бања Лука и другите градови каде се регистрирани дојавите.
Иако засега нема информации за пронајдени експлозивни направи, надлежните органи ги третираат сите дојави како сериозна закана. Последниве години, балканскиот регион се соочува со бран анонимни мејлови за наводно поставени бомби во училишта, трговски центри, судови и јавни институции – најчесто се покажува дека станува збор за лажни аларми, но секоја поединечна дојава мора да биде проверена до крај. Во БиХ веќе беа регистрирани слични случаи во други кантони, а истиот денешен текст на заканата – со истиот потпис и радикална реторика – се појавува во повеќе медиумски извештаи, што укажува на можен копиран „шаблон“ од ист извор.
Овој инцидент доаѓа во момент кога и соседните држави се обидуваат да го зацврстат одговорот на ваквите хибридни закани. Во Србија годинава имаше повеќе бранови на масовни дојави за бомби во основни и средни училишта, по кои беа евакуирани стотици ученици, а полицијата работеше под претпоставка дека станува збор за координирани акции со цел создавање паника и нарушување на редовниот наставен процес. И во Македонија, Министерството за образование неодамна се пофали дека доработило детално упатство за постапување по дојави за бомби и го доставило до сите училишта, токму поради честите лажни аларми во изминатиот период.
Во ваков контекст, денешните закани во Република Српска не може да се посматраат изолирано. Анонимните испраќачи не само што го злоупотребуваат стравот од тероризам и радикален ислам, туку директно го таргетираат најранливиот дел од општеството – учениците и нивните семејства. Кога ќе добиете порака дека во училиштето на вашето дете е поставена бомба, формалната разлика меѓу вистинска и лажна дојава е небитна – паниката е реална, училиштата се празнат, наставата се прекинува, а довербата во безбедноста на институциите се разнишува.
Одговорот на институциите затоа не треба да се исцрпи само во техничките проверки и евакуациите. Полицијата и обвинителствата ќе мора да ги следат дигиталните траги, да утврдат од каде се испратени заканите, дали станува збор за поединец, група или организирана мрежа, и да покажат дека злоупотребата на радикална идеологија за создавање хаос не останува без последици. Паралелно, образовните власти и училиштата имаат обврска транспарентно да ги информираат родителите, да понудат јасен протокол за вакви случаи и да ја намалат траумата кај децата, кои сè почесто учат како да излезат од училница по дојава за бомба, наместо да учат математика или јазик.
Денешните закани во Република Српска ја покажуваат истата болна линија што веќе се протега низ целиот регион: евтин, а опасен рецепт за дигитално нарушување на јавниот ред – анонимен мејл со радикален текст, неколку кликнувања и цели градови со испразнети училници. Прашање е колку брзо институциите ќе успеат да стигнат до вистинските автори на овие пораки и дали, покрај техничките протоколи, ќе изградат и долгорочна стратегија за справување со ваквите хибридни закани што ја мешаат психолошката, безбедносната и дигиталната димензија на современиот терор.