Skip to content
Преговорите меѓу Украина и САД за американскиот мировен план не течат глатко, но се движат напред – вака украинскиот претседател Володимир Зеленски ја опиша новата рунда контакти со претставници на администрацијата на Доналд Трамп, во момент кога војната влегува во четвртата година и станува најкрвавиот конфликт во Европа по Втората светска војна.
Во своето вечерно обраќање, Зеленски порача дека разговорите со американската делегација биле „конструктивни, иако не и лесни“. Во саботата тој се сретна со специјалниот претставник на Трамп, Стив Виткоф, и со зетот на американскиот претседател, Џаред Кушнер. Темата – мировниот план за Украина и можните безбедносни гаранции за земјата по евентуален прекин на огнот. Пред него се и консултации со европските лидери: најнапред во Лондон, а потоа и во Брисел, каде што треба да се обидат да ги усогласат ставовите на Киев, Вашингтон и главните европски престолнини.
„Американските претставници ги знаат основните украински позиции“, рече Зеленски, потсетувајќи дека Киев не отстапува од барањето за сигурни гаранции и јасен статус на териториите окупирани од Русија. Зад неговата внимателна формулација се гледа реалната тежина на преговорите: секој потенцијален компромис мора да биде продаден и дома, пред население кое веќе години живее во услови на војна, но и пред партнери кои вложиле милијарди во воена и финансиска поддршка.
Од американска страна, Трамп јасно стави до знаење дека завршувањето на војната во Украина е неговиот најголем предизвик во надворешната политика. Според него, потребен е „брз договор“ кој ќе стави крај на борбите и ќе го ограничи товарот што го носат САД и Европа. Таквиот пристап – фокус на брзо политичко решение и поделба на товарот – го прави процесот уште почувствителен, бидејќи отвора прашања како ќе изгледаат гаранциите за Украина и дали ќе бидат доволни да спречат нова агресија.
Европските лидери, пак, застапуваат постапен дипломатски процес, тесно поврзан со долгорочни безбедносни гаранции и континуирана воена помош за Киев. За нив, секое решение кое би значело „замрзнат конфликт“ или фактичко признавање на окупираните територии е ризик за целиот континент – сигнал дека прекројувањето на границите со сила може да помине без сериозна казна. Затоа и разговорите се водат во паралелни колосеци: Вашингтон притиска за побрз договор, Европа инсистира на поцврст рамковен договор, а Украина се обидува да не изгуби ништо од своите клучни позиции.
Во игра не се само геополитички принципи, туку и реалноста на фронтот. И покрај периодичните дипломатски иницијативи, напредокот во мировните преговори е бавен. Отворени остануваат спорните точки – каков ќе биде статусот на териториите што моментално се под руска контрола, кој ќе гарантира безбедност за Украина и како ќе се спречи повторување на сценариото од 2014 година, кога анексијата на Крим и конфликтот во Донбас останаа без одржливо политичко решение.
Москва формално тврди дека е подготвена за преговори и ја обвинува Украина, но и целиот Запад, дека го блокира патот до мирот. Од друга страна, Киев и неговите сојузници уверуваат дека Русија ја користи дипломатијата како продолжение на воената тактика – да добие време за да ги зацврсти завземените територии и да ја пренасочи вината за застојот кон другата страна. Токму на таа линија се кршат и повеќето дипломатски иницијативи: секој потег на масата за преговори има директна последица на боиштата и обратно.
Дипломатите предупредуваат дека сите процеси остануваат кревки и зависни од политичките пресметки во Вашингтон. Промените во американската политика – било во Конгресот, било во Белата куќа – можат за кратко да ја променат динамиката на помошта за Украина, а со тоа и позициите на сите играчи. За Киев, затоа, секоја средба со американските претставници е баланс меѓу потребата од брз прекин на огнот и стравот од „сенка договор“ во кој ќе биде принуден да се откаже од дел од своите цели.
