Skip to content
Цената на златото на 22 декември влезе во зона што до пред една година изгледаше како фантазија: над 4.400 долари за унца, со што благородниот метал ја круниса годината како една од најсилните во последните децении. Во македонскиот јавен простор, ваквите бројки брзо се претвораат во повик „инвестирајте во злато“, како да е тоа нова сигурна шема за спас од инфлација, нестабилност и слаба куповна моќ. Но токму кога еуфоријата е најгласна, најважно е да се види што навистина стои зад растот и што реално купува оној што „влегува“ во злато – метал, цена или надеж.
Дел од домашните медиуми денеска објавија дека „грам злато“ достигнал 155 долари. Тука има клучна техничка замка што ретко се спомнува: златото на светските пазари се котира во трој-унца (troy ounce), не во „обична“ унца од 28,35 грама. Кога цената е околу 4.410 долари за трој-унца, тоа излегува приближно 142 долари за грам – не 155. Разликата не е ситница: кога се продава приказна дека „грамот е 155“, се создава впечаток дека растот е уште поекстремен, а психологијата на купување станува уште поимпулсивна.
Што го турка златото нагоре? Во последните денови се насобраа истите фактори што традиционално ги креваат „безбедните засолништа“: очекувања за пониски каматни стапки во САД, геополитички тензии и растечки ризик-апетит за инструменти што не зависат од една држава или една валута. Кога пазарите веруваат дека каматите ќе паѓаат, златото – кое не носи камата – станува релативно попривлечно. Кога доларот слабее, златото станува „поевтино“ за купувачи надвор од САД, што дополнително ја подгрева побарувачката. Во ист пакет е и продолженото купување од централни банки, кое последниве години е важен, понекогаш и пресуден двигател на трендот.
Но „тренд“ не е исто што и „сигурност“. Златото може да биде заштита во турбулентни времиња, но исто така може да биде и инструмент за шпекулација, особено кога цената прави вертикални скокови. Во 2025 година, според меѓународните извештаи, златото е во раст од околу две третини од почетокот на годината – перформанс што во наративите се споредува со 1979 година. Таквите години често носат две спротивни реакции: едните доцна влегуваат од страв дека ќе „пропуштат“, другите продаваат затоа што растот веќе ги надминал рационалните очекувања. Во вакви фази, волатилноста не е исклучок, туку правило.
Во македонскиот контекст, дополнителна дилема е што граѓаните ретко купуваат „спот злато“. Најчесто купуваат накит, а накитот не е чиста инвестиција: во него има изработка, маржа, ДДВ/трошоци, разлика во карати и значителен „спред“ меѓу куповна и продажна цена. Тоа значи дека дури и ако светската цена расте, купувачот на накит може да биде во минус ако треба брзо да продава. Затоа и тезата „инвестирајте во злато“ најчесто е премногу груба за реалниот живот: едно е да купиш инвестиционо злато со ниски премии и јасни услови за откуп, друго е да купиш накит со романтична логика дека „ќе ја држи цената“.
Ако во 2026 година навистина продолжи сценариото на пониски каматни стапки и засилени геополитички тензии, златото може да остане високо или да расте. Ако, пак, каматите се задржат повисоки подолго од очекуваното, ако доларот зајакне или ако ризикот на пазарите се смири, златото може да влезе во корекција – и тогаш доцните купувачи ќе го почувствуваат ударот. Затоа најфер одговор на прашањето „дали почна нов тренд“ е: да, има јасен импулс и историски пробив на нивоа, но тоа не е гаранција дека растот е линеарен, ниту дека „сите ќе добијат“.
Во ваква атмосфера, најголемата опасност не е самото злато, туку едноставните рецепти. Кога медиумскиот наслов се претвора во совет, а рекордната цена во аргумент дека „сега е време“, тогаш се губи основното правило на финансиската реалност: секој што купува на рекорд купува и ризик. Златото може да биде дел од лична заштита на вредност, но не е магично решение за ниски плати, скапи кредити и несигурни пазари. Тие проблеми не се топат како метал на оган, туку се решаваат со политика и економија – а златото само ги следи стравовите и очекувањата.