Крвавата дланка како почеток на една револуција

Симболот на студентскиот „Отпор“ беше стегната тупаница. Денес, дланката е црвена како крвава трага од 15 исчезнати животи под настрешницата на Железничката станица во Нови Сад. Отпечатокот на крвава тупаница беше пронајден меѓу графитите на ѕидовите, тротоарите, фолиите и кренати крвави раце на театарските сцени, пишува денеска српски „Данас“.

– Овој крвав симбол постои во народната поезија, но и во високата литература, како Лејди Магбет која неуспешно се обидува да си ги измие крвавите раце. Се сеќавам на големата актерка на Народниот театар, Ксенија Јовановиќ, која во еден монолог месеше леб, а во друг си ги миеше рацете во црвената глетка на Бошовиот пеколен казан. Претставата, иако исклучителна, во режија на Арса Јовановиќ, беше изведена само пет пати. Шекспир е секогаш премногу актуелен – потсетува Милена Драгиќевиќ Шешиќ, почесен професор на Факултетот за драмски уметности во Белград.

Рацете, сами по себе, се моќен симбол. Тие се перформативен орган – орудие, оружје, но и симбол – истакнува Милош Московљевиќ.

Овој млад научник живее меѓу Белград и Хонг Конг, каде што докторира во областа на медиумите и комуникацијата на тамошниот универзитет. Во својата дисертација тој се осврнува на прашањето за влијанието на интернет мемовите врз процесите на политичката имагинација и офлајн политичкото учество.

Нашиот соговорник забележува дека во оние средини каде што пристапот до мас-медиумите е отежнат, општествените движења доминантно ги презентираат своите пораки, или барања, каде што имаат пристап: ѕидови, или улици и социјалните мрежи.

Црвените дланки, заедно со сите придружни графити, пароли и транспаренти се пред очите не само на домашната туку и на светската јавност. Д-р Ефраим Зуроф, израелски историчар на холокаустот, предупреди дека „крвавата тупаница“, заштитен знак на студентските протести во Србија, всушност е симбол на Хамас. Режимските медиуми го искористија тоа предупредување за да ја навестат новооткриената терористичка природа, суштината на студентскиот протест.

Московљевиќ истакнува дека употребата на идентични симболи од различни идеолошки профилирани групи не е невообичаена.

– На пример, жабата Пепе беше присвоена од американската алт-десница во текот на 2015 и 2016 година. Неколку години подоцна, жабата стана една од главните симболични карактеристики на протестите во Хонг Конг – и беше употребена во сосема поинаква конотација. Затоа, читањето на одредени знаци во голема мера зависи од нивната контекстуална поставеност.

Поврзувањето на студентите со терористички организации од домашните медиуми е крајно злонамерно, констатираат соговорниците на „Данас“. Во суштина, студентите постапуваат сосема спротивно, бидејќи цело време се воздржуваат од насилство и секојдневно се ставаат во позиција на глинени гулаби, категоричен е Московљевиќ.

Професорката Шешиќ не е изненадена што режимските медиуми ја користат секоја изјава што можат да ја стават во контекст на оцрнување на нивните критичари.

Одговорот од владата дојде преку социјалните мрежи со кренат среден прст од истата црвена рака, гест кој одамна е повлечен од овдешните трибини на најекстремните спортови, придружен со хорско пеење: „Еве ти го“. Средниот прст првпат беше воведен по наредба на градоначалникот на Краљево – инаку доктор на науки – што беше сигнал за другите локални лидери да ја почестат Србија со истиот среден прст, кој преку ноќ се појави на ѕидовите на зградите, тротоарите и училишните дворови.

Таа смета дека оваа влада е пример за највисоко ниво на вулгарност и насилство, што доаѓа од редовите на режимските функционери, што е доказ дека барањата на студентите не се исполнети.

– Зарем едно од барањата на студентите не е разрешување од функцијата на сите оние кои извршиле насилство? И тоа секако значи – и тие го поттикнаа. За да се исполнат барањата на студентите, сите функционери кои ставија знак со среден прст на своите социјални мрежи треба да бидат отстранети. Како тоа со среден прст се кани на разговор – прашува Шешиќ.

Професорката Шешиќ направи мала анализа на графитите од актуелните студентски протести.

Има доволно пораки до неовластено лице, чие име најчесто не се споменува, но со црвено се означени иницијалите av, кои често може да се најдат со разни зборови. Но, хумористичниот графит од популарната култура се врати, како и на претходните протести: „Шефе, што ти е по ѓаволите!“ (со слика на Душко Дугоушко). „Единствениот Вучко на кој му верувам! (со цртеж на маскотата на Олимписките игри во Сараево) Но и сосема специфично: „Нашата тишина е погласна од вашите ЛАГИ!“, „Каде одите – не сте добредојдени!“ (на овие билборди како своевидна самоиронија, дијалектите се почести од кога било), „Претседателе – може ли да имаме помилување?“ (како сарказам на барање што верува дека ќе го исполни со таков личен чин и дека никој не побарал негово помилување). „Се знаеме 10 години – не ви го сакам заемот или клучот од вашиот стан!“

Колку студентите се духовити говори и фактот дека ден по избувнувањето на гумата од автомобилот на претседателот, се појавија низа транспаренти со следниве натписи: „Му пукна гумата, нас ни пукна филмот“, „Пукна како гумата на претседателот“.

Ѕидовите и транспарентите на овие простори често носат рими: од „Druže Tito samo reci, poletećemo kao meci“ do „Mudra glava jednog bića kreće iz vrtića“ (поддршка за учениците наставници од Чачак), „Спиј мирно, нано, сè е блокирано“ (ученици). Како се развива оваа ѕидна поетика денес?

Автентично, урбано, т.е. Уличната уметност на младите обично е придружена со одредена доза на генијалност. Графитите, како форма на бунт и социјална критика, бараат повеќеслојност – и постојана иновација. По овие линии, тие се слични на Интернет мемите. Создадени се со намера да го привлечат вниманието на гледачот и затоа мора да го комбинираат запознавањето со иновативните елементи, за пораката што ја пренесуваат да остане впечатлива. Размислувањето за потенцијалното значење вклучува излегување од зоната на удобност, а тоа може да биде многу болно. Секогаш се сеќавам како некои наши сонародници ја прогласија Ана Ѓуриќ, позната како Констрата, за сатанист, иако еден од централните мотиви во нејзината песна „In corpore sano“ е мотивот на Исусовата страст – објаснува Милош Московљевиќ.

Професорката Шешиќ забележува дека нема страв во овие протести. Градовите и селата настапуваат под свои имиња, институциите само понекогаш пишуваат „дел од ансамблот“ под свои имиња, ги изложуваат своите артефакти од балетски чевли до инструменти, па дури и пишуваат свои слогани! Така студентите по музика велат: „Држава без систем е како музика без тон“, а биолозите велат: „Отровот е во системот, а не во змиите“ е слоган што беше преведен на словенечки и прикажан во Љубљана.