Skip to content
Во услови на растечка инфлација и сè поголем притисок на домашниот буџет, најновото зголемување на синдикалната минимална кошничка за април 2025 година за 836 денари на 62.691 денар укажува на сериозни предизвици за македонските домаќинства. Според соопштението на Сојузот на синдикатите на Македонија, најголемата компонента на трошоците останува за храна и пијалоци, што сочинува 34,3% од вкупниот буџет на кошничката. За дополнување на сликата, се додаваат зголемувањата на цените на останатите категории како облека, транспорт и здравје.
Се наметнува прашањето: Додека владата чека да се имплементираат законите за транспарентност во цените на интернет страниците на маркетите, цените на основните продукти сè уште растат, дополнително оптоварувајќи ги граѓаните со високи трошоци. Вредноста на кошничката, која порасна за повеќе од 800 денари само во последниот месец, покажува како неизвршените административни мерки во брзо менувачкиот пазарен амбиент создаваат растечка економска напнатост.
Реалноста на трговците и пазарните механизми во Македонија се најдобро отсликани преку владиниот обид за ограничување на маржите на трговците. Сепак, иако оваа мерка беше воведена во надеж дека ќе доведе до намалување на цените на основните прехранбени производи, реалните ефекти сè уште не се задоволувачки. Според податоците од Сојузот на синдикатите, намалувањето на цените на основните производи беше само 6,78% во март, што е далеку од очекуваното, со оглед на нагласената нужност за намалување на притисокот врз потрошувачите. Иако големите маркетите се во постапка на објавување на цените на интернет, неусогласеноста и непоследователноста со новите прописи создаваат правни празнини кои го одложуваат остварувањето на транспарентноста на пазарот.
Што велат пресметките?
Најмногу, односно 21.480 денари (34,3%) од буџетот се издвоени за храна и пијалоци. За облека и обувки се издвоени 5.634 денари (9,0%), станарина, вода, електрична енергија и греење 6.096 денари (9,7%), лична хигиена и оддржување на хигиена во домот 2.455 денари (3,9%).
Во априлската синдикална минимална кошниџа за здравје се издвоени 1.136 денари (1,8%), транспорт 4.615 денари (7,4%), комуникации 3.417 денари (5,5%), рекреација и култура 5.592 денари (8,9%), образование 7.036 денари (11,2%), ресторани и хотели 4.131 денари (6,6%) и останати стоки и услуги 1.100 денари (1,8%).
ССМ истакна дека мерките за ограничување на маржите на трговците имаат половичен ефект, бидејќи намалувањето на цените на основните прехранбени производи е само 6,78 проценти. Оттаму бараат зголемување на минималната плата на најмалку 500 евра и дополнително зголемување на сите останати плати за најмалку 100 евра.
Владините одговори за рестриктивни мерки се премногу бавни
Иако големите маркети имаат обврска да ги објавуваат своите цени на интернет страниците, инспекциите за усогласеност со законските обврски, кои вклучуваат редовно ажурирање на цените, не се завршени, а законот останува споредна тема во политичката дебата. Законските барања во основа не се доволно ефикасни, а казните што се предвидени за непочитување на правилата од 1.000 до 10.000 евра се одраз на проблемите со примената и надзорот. Надлежните се подготвени да ги санкционираат трговците кои не ги објавуваат точните цени на своите интернет страници, но проблемот не е само во нивната објава – туку во постојаното зголемување на цените, што ги надминува ефектите од новите мерки.
Целата оваа ситуација додава на комплексноста на економскиот притисок врз македонските граѓани, кои не само што се соочуваат со растечките трошоци на живот, туку и со недостаток на конкретни и навремени одговори од страна на институциите. Бидејќи синдикатите укажуваат на тоа дека 2,5 минимални плати не ја покриваат вредноста на синдикалната кошничка, потребата за значајно зголемување на минималната плата, за најмалку 500 евра, станува сè појасна.
Зошто ова не е само проблем за синдикатите, туку и за економијата како целина?
Според економистите растечките трошоци, невизибилните ефекти на владините политики и неефикасноста на контролата врз трговците доведуваат до сериозен економски колапс за работниците и за домашните буџети. Нараснатите трошоци за основни производи ја зголемуваат потребата за дополнителни интервенции од страна на владата, но истовремено ја поставуваат владиното лидерство пред сериозно прашање: дали нивните одговори на растечката инфлација ќе бидат доволни за да спречат дополнителни социјални и економски последици?
Економските показатели од ССМ се алармантни и бараат конкретни и брзи одговори, кои треба да вклучуваат дополнителни мерки за помош на најзагрозените категории. Подобрување на контрола врз трговците, посилна регулација на цените и зголемување на минималната плата се неопходни за да се намали товарот што го носат македонските работници.
Како што цените продолжуваат да растат додека владата чека да се усогласат трговците со новите регулативи, македонските домаќинства ќе продолжат да се соочуваат со сериозни предизвици во обезбедувањето на основни потреби.
