Skip to content
Понудата за лична средба во Истанбул ги носи преговорите во јавна сфера. Ако Путин испрати делегација на негово место, тоа би можело да се сфати како избегнување на одговорност. Во исто време, присуството на Зеленски во Истанбул ќе ја нагласи неговата подготвеност за дијалог.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Украинскиот претседател Володимир Зеленски ќе отпатува во Турција, каде што преговорите со Русија би можеле да се одржат на 15 мај, дури и ако руските власти одбијат претходно да го прекинат огнот.
Претходно Зеленски изјави дека е подготвен лично да се сретне со лидерот на Кремљ, Владимир Путин, во Истанбул на 15 мај, но исто така дека очекува Русија да се согласи на „целосно и трајно“ примирје што ќе започне во понеделник, 12 мај. Претседателот на Украина истакна дека се надева дека „овој пат Путин нема да бара причини зошто не може да направи нешто“.
„Подготвени сме да разговараме за да ја завршиме војната. Четврток, Турција“, рече Зеленски.
Претходно, турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган најави отворање на „прозорец на можности“. Поточно, турскиот лидер го прифати предлогот за одржување на соодветна мировна средба во Истанбул на 15 мај 2025 година.
Да ве потсетиме дека на 10 мај во Киев се состанаа лидерите на Франција, Германија, Полска, Велика Британија и Украина. Учесниците на состанокот дојдоа до заеднички став дека безусловното и сеопфатно примирје треба да создаде простор за дипломатски крај на војната. Тие имаа телефонски разговор со американскиот претседател Доналд Трамп и известија за подготвеноста на Украина за целосно примирје што започнува во понеделник, 12 мај. Британскиот премиер Кир Стармер изјави дека секое контрабарање од Русија на иницијативата за 30-дневно примирје ќе се смета за отфрлање на примирјето. Во тој случај, според неговите зборови, голем број земји веќе се подготвени да воведат дополнителни санкции против Руската Федерација. Во меѓувреме, истата вечер, Владимир Путин ѝ предложи на Украина да ги продолжи директните преговори „без предуслови“ на 15 мај во Истанбул. Во исто време, шефот на Кремљ во својот говор не ја спомена иницијативата на „коалицијата на решителните“ за 30-дневно примирје.
На 12 мај, министерот за надворешни работи на Велика Британија, Дејвид Леми, беше домаќин на европските колеги во Лондон за да разговараат за поддршката на Украина и проширувањето на регионалната одбранбена соработка. Леми специјално ги прими министрите за надворешни работи на Франција, Италија, Германија, Шпанија и Полска, како и главниот дипломат на ЕУ, Каја Калас. По внатрешна размена на мислења, тие разговараа за организирање на украинско-руски мировни преговори во Истанбул со своите колеги од Соединетите Американски Држави и Турција. Шефот на дипломатијата на ЕУ ја обвини Москва дека „игра игри“ во врска со завршувањето на војната против Украина.
Мора да извршиме притисок врз Русија навистина да сака мир и да седне на преговарачка маса со Украина, нагласи Калас. Британскиот министер за надворешни работи пред средбата со министрите за надворешни работи на најголемите земји од ЕУ во Лондон изјави дека рускиот претседател Владимир Путин треба сериозно да го сфати своето учество во мировните преговори. Тој верува дека „е време Путин сериозно да го сфати мирот во Европа и примирјето“.
Новиот германски министер за надворешни работи Јохан Вадефул изјави дека неговата земја очекува Русија да се согласи со предлогот за прекин на огнот и мировни преговори со Украина. Според него, доколку преговорите не успеат, Германија е подготвена да ѝ обезбеди на Украина нови пакети оружје и да ги заостри санкциите против Русија.
Шпанскиот министер за надворешни работи, Хозе Мануел Алварез, изјави дека ако потенцијалната средба во Истанбул е само начин Русија да купи време, тогаш тоа нема смисла. Дипломатот истакна дека Украина и Европејците сакаат мир, а сега „одговорот лежи во Русија и Владимир Путин“. Тој предупреди дека примирјето не е цел само по себе и истакна дека потенцијалниот состанок во Истанбул треба да се одржи само ако тој стане „прв чекор кон праведен и траен мир“, според шпанскиот министер. Во исто време, францускиот министер за надворешни работи Жан-Ноел Баро предупреди дека Русија може да се соочи со „санкции од голем обем“ доколку одбие да учествува во мировните преговори.
Естонските експерти сметаат дека предлогот на Путин за разговори во Турција е обид да покаже дека не попушта пред притисокот од Западот и дека се обидува да ги наметне своите правила на игра. Аналитичарите забележуваат дека „ако силувачот продолжи да го силува, тепа и ограбува својот сосед, а во исто време каже дека сака да разговара… Ова е завеса од чад што ја крие желбата за продолжување на војната“. Естонскиот министер за надворешни работи Маргус Цахна, исто така, не верува во искрените намери на рускиот диктатор. Според него, Путин намерно го попречува мировниот процес. Една наредба од шефот на Кремљ е доволна за примирјето да стапи на сила. И тогаш би било можно да се премине на преговори за праведен и одржлив мир.
Полскиот министер за надворешни работи Радослав Сикорски ги повика западните земји да продолжат со притисокот врз Владимир Путин за да го принуди Кремљ да се откаже од своите цели во Украина.
„Доколку Путин повторно го отфрли прекинот на огнот, логичниот заклучок ќе биде дека притисокот треба да се врши не врз жртвата на агресијата, туку врз сторителот на агресијата, сè додека тој не ја почувствува болката и не стане поразумен“, забележа полскиот министер за надворешни работи.
Според извештај од Пекинг, Кина ги поддржува сите напори насочени кон политичко решение на „украинската криза“, вклучувајќи го и 30-дневниот прекин на огнот предложен од Украина и нејзините европски партнери и Соединетите Американски Држави. Ова го изјави на брифингот Лин Џиан, портпарол на кинеското Министерство за надворешни работи, коментирајќи ја иницијативата на Украина и земјите партнери на 10 мај.
Поканата на Зеленски за лична средба во Истанбул претставува неколку стратешки проблеми за Путин. Постои притисок врз неговиот углед, бидејќи Путин ретко спонтано патува во странство, особено откако Меѓународниот кривичен суд издаде налог за негово апсење во 2023 година. Одбивањето на состанокот би можело да се сфати како слабост или неподготвеност за дијалог, што би ја поткопало неговата позиција во очите на меѓународната заедница, вклучително и администрацијата на Трамп, која ја поддржува идејата за преговори.
Понудата за лична средба во Истанбул ги носи преговорите во јавна сфера. Ако Путин испрати делегација на негово место, тоа би можело да се сфати како избегнување на одговорност. Во исто време, присуството на Зеленски во Истанбул ќе ја нагласи неговата подготвеност за дијалог.
Во исто време, ве потсетуваме дека на 9 мај во Лавов се одржа состанок на министрите за надворешни работи на Коалицијата на држави за формирање на Специјалниот суд за злосторства на агресија против Украина (Основна група), во кој учествуваат 40 земји од светот. На состанокот беше усвоена политичка одлука во врска со работата на правните тимови на земјите-членки на Коалицијата, чиј следен чекор ќе биде покренување на судска постапка за формирање на специјален трибунал, чија главна задача ќе биде истрага, гонење и судење на случаи против лица кои носат примарна одговорност за злосторства на агресија против Украина.
Украина веќе има евидентирано над 167.000 агресивни и воени злосторства извршени од Русија, 735 лица се осомничени за воени злосторства, а против 40 високи руски функционери се поднесени сомнежи.
Изведувањето на сторителите пред лицето на правдата и постигнувањето правда е клучно за враќање на мирот и спречување на идни злосторства. Идниот трибунал ќе биде формализиран во рамките на Советот на Европа и ќе биде сместен во Хаг.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
