Skip to content
НАТО во Хаг уште еднаш јасно декларираше дека цврсто стои на страната на Киев и дека сојузниците се посветени на обезбедување рекордна количина помош за Украина.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
76-от самит на НАТО продолжи со работа во холандскиот град Хаг. Се одржа пленарна седница. Главната тема беше зголемувањето на трошоците за одбрана. Сојузниците разговараа и за поддршката на Украина. Средбата траеше 2,5 часа, по што се одржа последната прес-конференција на генералниот секретар на НАТО, Марк Руте. Покрај средбата со американскиот лидер, програмата на претседателот на Украина вклучуваше и средби со премиерите на Холандија, Данска, Нов Зеланд и канцеларот на Германија. Се одржа и состанок во формат Е5 – со учество на лидерите на Германија, Велика Британија, Франција, Италија, Полска и генералниот секретар на НАТО. Се одржа и друг формат – Н5 со учество на шефовите на министерствата за надворешни работи на нордиските земји. Во пресрет на самитот, претседателот на Украина се обрати пред учесниците на пленарната седница на Форумот за одбранбена индустрија, а потоа и пред Сенатот и Претставничкиот дом на холандскиот парламент. Исто така, на маргините на самитот, Володимир Зеленски се сретна со сенатори на американскиот Конгрес, како и со претседателот на Франција. Претседателот на Украина имаше аудиенција кај кралот Вилем-Александар од Холандија за време на официјалната вечера по повод отворањето на самитот на НАТО.
За време на средбата со премиерот на Холандија, Дик Шуф, претседателот на Украина нагласи дека Хаг е првенствено поврзан со правдата и фер игра. „Ќе продолжиме да работиме на обезбедување правда и да ја повикаме Русија на одговорност за нејзините злосторства. Ова е важно за цела Европа и за целиот свет“, нагласи Володимир Зеленски. Дик Шуф изрази сочувство до Украина во врска со неодамнешните руски напади. „Ова многу јасно покажува: мора да се обединиме против руската агресија за да се спротивставиме. Холандија отсекогаш ја поддржувала Украина и ќе продолжи да го прави тоа во време на војна и мир – финансиски, воено и политички“, истакна тој. Володимир Зеленски ѝ се заблагодари на Холандија за помошта, која ќе изнесува 2,25 милијарди евра оваа година. Покрај тоа, лидерите разговараа за перспективите за заедничко производство на беспилотни летала во Холандија за Украина со употреба на украинска технологија. Володимир Зеленски нагласи дека Русија не планира да застане во своите агресивни намери кон Украина, што го потврдуваат и последните изјави и постапки на Владимир Путин. Затоа, можно е да се принуди агресорот на вистински мировни преговори само со координиран притисок, особено санкции, кои треба да бидат насочени кон енергетскиот и банкарскиот сектор на Руската Федерација и кон флотата во сенка. Покрај тоа, потребно е да се намали максималната цена на руската нафта.
Володимир Зеленски и данската премиерка Мете Фредериксен разговараа за актуелните потреби на украинската армија. Данска ќе стане првата земја со која ќе се воспостави заедничко производство на беспилотни летала и ракети со долг дострел надвор од Украина. Оваа година, Данска ќе издвои 1,26 милијарди евра за украинското производство на беспилотни летала со долг дострел. Покрај тоа, Зеленски и Фредериксен разменија мислења за плановите за данското претседателство со Советот на ЕУ, кое ќе започне на 1 јули. Главен фокус е брзиот напредок на патот на европската интеграција и отворањето на сите преговарачки кластери. Мете Фредериксен увери во континуирана поддршка за Украина и дека Данска е првата што ќе се приклучи на иницијативата „Градиме со Украина“. Со премиерот на Нов Зеланд, претседателот Зеленски разговараше и за инвестициите во производство на воена опрема во Украина и за иницијативата што ќе помогне во борбата против иранскиот „Шахед“ со кој Русија ги гранатира украинските градови.
Шефовите на министерствата за надворешни работи на нордиските земји издадоа заедничка изјава во која повикаа на „итно и безусловно прекин на огнот во Украина“. Тие нагласија дека ова е неопходен услов за почеток на преговори за „праведен и траен мир“. Министрите нагласија дека ова е можно само под два клучни услови. Прво, петте скандинавски земји веќе ветија повеќе од 15 милијарди долари воена поддршка за Украина до 2025 година – и се подготвени да се обврзат и повеќе. Второ, притисокот врз руската воена економија мора да се засили.
Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, го отвори самитот на Алијансата истакнувајќи дека војната на Руската Федерација против Украина продолжува со полна сила и дека „агресивна група противници“ се стреми да ја подели и предизвика Алијансата, додавајќи дека соработката меѓу Северна Америка и Европа е „win-win“. Руте ја поздрави целта за трошење на 5% од БДП за одбрана, додавајќи дека земјите-членки на Алијансата ќе се согласат дополнително да го зголемат производството на одбрана. „Нашите одлуки вклучуваат и продолжување на поддршката на Украина, промовирајќи праведен и траен мир. Ја повикуваме Русија да ја запре својата агресија врз Украина“, рече генералниот секретар на НАТО. Алијансата мора да обезбеди Украина да го има она што ѝ е потребно за да го спречи рускиот диктатор Владимир Путин да се обиде со уште една инвазија.
Во порака до претседателот Доналд Трамп, Руте рече дека лидерството на Белата куќа по ова прашање довело до дополнителни 1 трилион долари трошење од страна на европските сојузници од 2016 година и дека „денешните одлуки ќе донесат трилиони повеќе за нашата колективна одбрана за да ги направат трошењата меѓу Соединетите Американски Држави и нашите сојузници порамноправни и пофер“. Самитот усвои завршна декларација во која се наведува дека „ние, шефовите на држави и влади на Организацијата на Северноатлантскиот договор, се собравме во Хаг за да ја потврдиме нашата посветеност кон НАТО, најсилниот сојуз во историјата, и кон трансатлантските односи. Ја потврдуваме нашата непоколеблива посветеност кон колективната одбрана, како што е наведено во Член 5 од Вашингтонскиот договор – напад врз еден е напад врз сите. Остануваме обединети и непоколебливи во нашата решеност да ги заштитиме милијардата наши граѓани, ја браниме нашата слобода и демократија. Обединети пред сериозните закани и безбедносни предизвици, вклучително и долгорочната закана за евроатлантската безбедност, сојузниците се обврзуваат да инвестираат 5% од БДП годишно во основни одбранбени потреби. Сојузниците ќе издвојуваат најмалку 3,5% од БДП годишно, врз основа на договорените дефиниции за одбранбените трошоци на НАТО до 2035 година, со цел да ги задоволат основните одбранбени потреби и да ги постигнат целите на НАТО. Сојузниците ќе издвојуваат до 1,5% од БДП годишно за заштита на критичната инфраструктура, мрежите, безбедноста, цивилната подготвеност и отпорноста и зајакнување на одбранбената индустриска база. Сојузниците ја потврдуваат својата посветеност да ја поддржат Украина, чија безбедност придонесува за нашата, и за таа цел ќе ги вклучи директните придонеси за одбраната и одбранбената индустрија на Украина при пресметувањето на трошоците за одбрана.“
По потпишувањето на заедничката декларација по самитот на НАТО, Марк Руте се обрати на печатот, каде што даде неколку изјави во врска со Украина. Според него, НАТО цврсто стои на страната на Киев, сојузниците се посветени на обезбедување рекордна количина помош за Украина. „Нашата силна порака до В. Зеленски и украинскиот народ е дека Украина ја има нашата континуирана поддршка, вклучително и над 35 милијарди евра ветени за оваа година, а уште повеќе ќе дојде по сето ова. Воената помош за Украина оваа година ќе ги надмине минатогодишните 50 милијарди долари“, рече Руте. Според него, целта на Алијансата е да продолжи да ја поддржува борбата на Киев против Москва сега, за да може Украина да постигне траен мир во иднина.
Пред самитот, може да има некои несогласувања меѓу администрацијата на американскиот претседател и претставниците на европските земји, но по пристигнувањето во Хаг, Доналд Трамп ја потврди својата посветеност на Член 5 од Повелбата на НАТО. За време на општата дискусија, американскиот претседател рече дека Соединетите Американски Држави стојат со земјите-членки на Алијансата до крај. Особено, темата беше фундаменталниот принцип на колективна одбрана, кога нападот врз една членка на НАТО се смета за напад врз сите членки на Алијансата. Доналд Трамп, на затворен состанок со своите колеги од раководството на НАТО, рече дека мора да се преземе нешто во врска со Украина, бидејќи ситуацијата таму е „целосно надвор од контрола“. Изјавата на Трамп беше сфатена од сојузниците како „позитивен знак за соработка со Украина од страна на американскиот претседател“. Покрај тоа, Трамп го нарече овогодинешниот самит на НАТО голем успех.
Средбата меѓу В. Зеленски и Д. Трамп се одржа во Хаг. Украинскиот лидер ја нарече „долга и значајна“. „Разговаравме за сите навистина важни прашања. Разговаравме за тоа како да постигнеме прекин на огнот и да постигнеме вистински мир, како да го заштитиме нашиот народ“, напиша В. Зеленски, додавајќи дека Киев „ја цени вниманието“ и подготвеноста на Вашингтон „да помогне во приближувањето на мирот“. Американскиот претседател рече дека „само сакал да праша за работите на В. Зеленски. Беше прекрасна средба. Мислам дека ова е одлично време да се запре војната. Можеби ќе разговарам со претседателот Путин за да се запре војната“, рече тој и истакна дека Зеленски „води тешка битка, но е успешен во неа“. „Војната во Украина е потешка од другите војни. Многу е тешко со Путин“, нагласи Трамп. Американскиот претседател Доналд Трамп рече дека „останува да се види“ дали САД ќе обезбедат средства за одбраната на Украина оваа година. Тој, исто така, истакна дека Путин треба да ја запре војната, бидејќи „луѓето умираат во голем број“ и коментираше за неодамнешните руски напади врз Киев, нагласувајќи дека овие напади предизвикуваат жртви. Покрај тоа, тој истакна дека „Украинците сакаат да добијат ракети „Патриот“. Ќе видиме. И нам ни се потребни, ги испорачуваме во Израел, тие се многу ефикасни. Секако дека сакаат да ги добијат. Тоа е многу добро прашање. Сакам да можеме да ги обезбедиме“.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
