Skip to content
Откако започна војната во Украина, листата на кандидати и потенцијални кандидати за членство во ЕУ се прошири, а во исто време, вниманието насочено кон Западен Балкан исто така се зголеми. Сепак, променетата геополитичка реалност ги натера многумина да ги доведат во прашање реалните капацитети на Унијата да дејствува брзо и ефикасно како заедница што би пораснала од сегашните 27 членки на повеќе од 30.
Европската комисија беше една од првите што го препозна ова и во 2024 година објави прелиминарен преглед на ситуацијата, посочувајќи ги потребните институционални промени со цел да се избегне нефункционалноста на Унијата поради проширувањето. Сега Европскиот парламент ја продолжи дискусијата на таа тема.
Секако, имајќи предвид дека политичките групи имаат различни ставови за приоритетите, како во однос на проширувањето на ЕУ, така и во однос на внатрешната интеграција, самата дебата беше многу динамична. Во продолжение, клучните позиции се презентирани и сумирани, подредени според големината на политичките групи.
· Европска народна партија (ЕПП)
Членовите на ЕПП ја потврдија својата стратешка посветеност на проширувањето, претставувајќи го како прашање на мир, безбедност и европско единство. Пратениците истакнаа дека земјите-кандидатки како Украина и Молдавија се подготвени да продолжат напред, но го критикуваа „технократскиот“ пристап на Европската комисија, кој не донесе значителен напредок за Западниот Балкан. Сепак, ставовите за институционалните реформи во рамките на групата остануваат мешани и донекаде резервирани.
Додека некои членови на ЕПП ја признаа потребата од преиспитување на правилата за едногласност во специфични области како што се санкциите за надворешна политика, други предупредија на потребата сè уште да се зачуваат правата на вето на земјите-членки. Тие тврдеа дека проширувањето и националниот суверенитет можат да коегзистираат, наведувајќи го успешното проширување од 2004 година како доказ дека ветото не го попречило напредокот.
Групата предупреди дека поврзувањето на проширувањето со широки институционални промени може да има спротивен ефект и да ги продлабочи внатрешните поделби.
· Прогресивен сојуз на социјалисти и демократи (С&Д)
Во оваа дебата, групата С&Д го претстави проширувањето како стратешки приоритет и морална обврска. Со Русија што го консолидира својот стисок врз источното соседство на ЕУ, социјалдемократите нагласија дека ЕУ мора решително да дејствува за да шири мир и демократија. Сепак, тие јасно ставија до знаење дека мора да постои подготвеност од двете страни: земјите-кандидатки мора да ги исполнат стандардите на ЕУ, а ЕУ мора да ги реформира своите институции.
Потребен е фазен пристап
Проширувањето без внатрешни реформи е политички и функционално неодржливо, поради што е потребно фазно пристапување – добивање пристап до институциите на ЕУ дури и пред членството.
Пратениците на С&Д силно го поддржаа напуштањето на едногласноста во донесувањето одлуки и истакнаа дека некои земји, како што е Унгарија, го злоупотребиле ветото за да ја парализираат Унијата. Иако признаа дека промената на договорот е тешко да се постигне, тие ја повикаа ЕУ подобро да ги користи постојните алатки, како што се засилената соработка и конструктивната воздржаност.
· Патриоти за Европа (ПФЕ)
За време на дебатата, членовите на ПФЕ цврсто го отфрлија забрзувањето на процесот на проширување. Тие тврдеа дека брзото пристапување на Украина ќе внесе конфликт и нестабилност во Унијата, обвинувајќи ја Комисијата дека ги игнорира Копенхашките критериуми за време на преговорите.
Тие, исто така, предупредија на економски и социјални последици, истакнувајќи дека проширувањето би било финансиски неодржливо и би носело ризик од „социјален дампинг“. Проширувањето би било, како што велат, како да се стават патници на брод што тоне. Наместо тоа, во сегашните околности, тие ја нагласија потребата од реформа на европската куќа. Според нив, укинувањето на едногласноста е антидемократски потег. Според нив, на Европа ѝ се потребни реформи – но такви што ќе го вратат суверенитетот на своите членови, а не ќе ја централизираат власта.
· Европски конзервативци и реформисти (ECR)
Групата ECR претпазливо ја поддржа како реформа форми на самата Унија, како и самото проширување. Од една страна, тие несомнено ја препознаваат геополитичката важност на проширувањето. Од друга страна, тие истакнаа дека Унијата во моментов воопшто не е подготвена за проширување, додека некои изразија страв дека ова би можело да внесе нестабилност од нерешени регионални прашања.
Според нив, ЕУ не смее да го прошири своето членство додека нејзините внатрешни механизми се во хаос. Како што сугерира името на групата, тие се подготвени за реформи – но на начин што нема да го намали суверенитетот на земјите-членки. Важно е да се нагласи тука дека тие го отфрлија она што го сметаат за обиди за разредување на националното влијание под изговор на проширување.
· Да ја обновиме Европа (Renew Europe)
Либералните европратеници беа меѓу најгласните во повикувањето на длабоки институционални реформи, а истовремено да се спроведува проширувањето. Тие ја опишаа сегашната архитектура на ЕУ како несоодветна за Унија од 30 или повеќе членови и предупредија на парализа ако се задржат правилата за едногласност. Тие инсистираа дека промената на договорот е неопходна, а не опционална, и дека проширувањето и реформите мора да одат заедно. Тие повикаа на поширока употреба на квалификувано мнозинство, особено во надворешната политика и буџетските прашања, и предложија фазен пристап за наградување на земјите-кандидатки кои ќе ги спроведат реформите порано во процесот.
