Skip to content
Во април 2024 година, еден научник на НАСА, Чад Грин, за време на рутински лет над ледениот покрив на Гренланд, направил откритие што ниту самиот не можел да го замисли. Под површината на мразот, околу 30 метри длабоко, неговиот радар уловил нешто што личело на човечки изграден објект. Подоцна се потврдило дека станува збор за Камп Сенчури – тајна американска воена база од Студената војна, закопана во мразот повеќе од шест децении.
Изградена меѓу 1959 и 1960 година од страна на инженерскиот корпус на Армијата на САД, базата била позната како „град под мразот“. Камп Сенчури се состоела од 21 подземен тунел со вкупна должина од речиси 3 километри. Градбата била макотрпна задача – 6.000 тони материјал биле пренесувани преку снежните полиња на специјални санки, со брзина од едвај 3 километри на час, во услови на температури до -70 °C и ветрови од 200 километри на час.
Во срцето на базата бил поставен нуклеарен реактор PM-2, кој требало да обезбеди енергија за научни експерименти и секојдневниот живот под мразот. Но, вистинската цел на проектот не била научна.
Иако официјално се претставувала како научна станица за проучување на ледени јадра и геолошка историја, Камп Сенчури всушност била параван за таен проект на американската армија наречен „Проект Ајсуорм“. Планот бил да се изградат илјадници километри тунели под мразот, во кои би се распоредиле до 600 балистички ракети со нуклеарни боеви глави – насочени кон Советскиот Сојуз.
Проектот предвидувал база со 60 центри за лансирање и 11.000 војници што би живееле постојано под мразот. Но, по низа технички и логистички пречки – и поради нестабилноста на мразот – проектот бил напуштен пред да се реализира. До 1967 година, Камп Сенчури била целосно затворена и оставена на милост и немилост на времето.
Иако реакторот бил демонтиран при напуштањето, нуклеарниот отпад не бил извлечен. Околу 47.000 галони радиоактивен материјал и хемиски отпад останале закопани под мразот. Во времето на затворањето, никој не размислувал дека глобалното затоплување е можно сценарио – но денес, научниците предупредуваат дека топењето на глечерите може да ја ослободи оваа токсична наследнина.
Професорот Вилијам Колган од Универзитетот Јорк во Торонто, кој го води истражувањето на оваа локација, изјави:
„Во 60-тите години никој не размислуваше за климатските промени. Се веруваше дека мразот ќе ја чува базата засекогаш. Но сега, прашањето е – колку долго ќе остане таму долу?“
Шеесет години подоцна, Камп Сенчури останува заробена во мразот како замрзнат споменик на Студената војна, комбинација од човечка амбиција, страв и наивност. За многумина, ова е само необична страница од американската воена историја. Но, за научниците и екологистите, таа е темпирана нуклеарна бомба, која со топењето на глечерите би можела да ја загади околината со радиоактивни материи и хемикалии од 20 век.
Додека НАСА продолжува да го истражува регионот, откритието на Чад Грин потсетува дека под мразот на Арктикот се кријат приказни за кои човештвото одамна заборавило – приказни што можеби ќе се појават повторно, кога мразот конечно ќе попушти.
