Skip to content
Договорот меѓу Франција и Украина стана сериозен документ што придонесува за зајакнување на европската безбедност.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Украина и Франција потпишаа договор за соработка во областа на безбедноста и одбраната на претседателско ниво, кој вклучува не само воена соработка, туку и индустриско партнерство. Потпишувањето на договорот од страна на претседателите на Украина, В. Зеленски, и Франција, Е. Макрон, беше важен настан од политичко значење, не само од билатерален, туку и од паневропски карактер. Покрај фактот дека Франција се обврзува да ја поддржи Украина со оружје, обука (вклучувајќи пилоти) и заедничко производство на воена опрема, договорот нагласува стандардизација и интероперабилност на одбранбената опрема, како и развој на заедничка индустриска база.
Украина ќе нарача 100 борбени авиони „Рафал“ од Франција за опремување на својата армија. Испораките ќе се вршат до 2035 година, цената на еден ловец е 100-150 милиони евра, во зависност од опремата и ракетите што ќе бидат додадени во составот. Овој авион е дефиниран како борбен ловец од 4,5 генерација. Договорот, исто така, предвидува испорака на опрема за воздушна одбрана, особено против ракетни системи SAMP/T и ракети за нив, ажурирани според најновата технологија. Овој комплекс може особено успешно да се бори против руските балистички ракети. Покрај тоа, Франција има намера да инвестира во украинската одбранбена индустрија, вклучително и локализација на производството и создавање заеднички вложувања за одржување на опрема и поправка на оружје, вклучително и артилерија. Ова се однесува на производство на артилериски гранати, радари и други компоненти за воздушна одбрана, ракети воздух-воздух и оклопни возила. Постигнат е договор за размена на истражувачки информации во одбранбено-индустрискиот комплекс и за заедничка истражувачка и развојна работа во создавањето приоритетни видови оружје, особено беспилотни летала и опрема за електронско војување.
Договорот меѓу Франција и Украина стана сериозен документ што придонесува за зајакнување на европската безбедност. Соработката со Украина во одбранбениот сектор ѝ овозможува на Европа да има сигурен партнер што може да ја одврати понатамошната руска агресија во регионот, што ја зголемува колективната безбедност. Договорот има за цел развој на евроатлантската соработка, особено стандардизација и интероперабилност на француското и украинското оружје, приближување на вооружените сили на Украина до евроатлантските стандарди, што ќе придонесе за понатамошна интеграција на Украина во европскиот безбедносен систем, зајакнување на безбедноста на Европа во контекст на постојните закани од Руската Федерација.
Планираната набавка на борбени авиони „Рафал“, најновите системи за ракетна одбрана SAMP/T и друго оружје од страна на Украина обезбедува нарачки за францускиот одбранбено-индустриски комплекс и неговите европски филијали, носејќи директни придобивки за производителите и социјална стабилност во регионите вклучени во производството. Француските компании имаат корист од проширувањето на производствените синџири, пристапот до нови капацитети во Украина, што може да ги намали трошоците за производство и да ги растерети домашните фабрики. Украинско-француските истражувачки и развојни проекти им овозможуваат на Франција и Европа како целина пристап до украинските борбени истражувања, борбеното искуство и иновативните решенија, а истовремено развиваат нови технологии на европско ниво. Заедничките производствени проекти им овозможуваат на ЕУ и Франција да создадат стратешки залихи на оружје и муниција, да добијат нови модерни видови оружје, што ја намалува зависноста од трети земји и ја зголемува одбранбената автономија на Европа. Размената на научни и технички информации со Украина во областа на воената индустрија придонесува за иновации во француската индустрија, што ја зголемува нејзината конкурентност. Акумулираната научна и технолошка истражувачка и развојна работа во областа на одбраната ќе и овозможи на Франција да развива нови технологии кои ќе имаат цивилна примена, особено беспилотни летала, сајбер системи, зајакнувајќи го технолошкото водство на Европа.
Во исто време, Europe1 објави информација дека непознат дрон е забележан над железничката станица Милуз во Франција, каде што се наоѓал воз со тенкови Леклер. Во последните месеци, голем број европски земји, вклучувајќи ги Германија, Данска, Норвешка, Белгија и Холандија, пријавија неидентификувани дронови во близина на воени инсталации, аеродроми и критична инфраструктура. Овие инциденти се зголемија помеѓу септември и ноември 2025 година, при што летовите на дронови предизвикаа привремено затворање на воздушниот простор во Копенхаген, Осло и Минхен, особено за време на масовни настани како што е Октоберфест. Иако изворот на лансирањето не е официјално идентификуван, повеќето експерти веруваат дека тоа е дел од координирана руска кампања насочена кон психолошки притисок, демонстрирање на ранливост и собирање разузнавачки информации. Покрај тоа, Москва продолжува да користи воени авиони за провокации во близина на границите на НАТО, што ги зголемува тензиите во регионот. Една од најоткривачките епизоди од овој бран инциденти се случи кога три неидентификувани дронови беа снимени како летаат над нуклеарната централа Доел во Белгија. Овој инцидент се вклопува во паневропскиот тренд што предизвикува сериозна загриженост кај земјите од НАТО. Реакцијата на Белгија беше моментална: по состанокот на Советот за национална безбедност, беше донесена одлука за проширување на овластувањата на Националниот центар за безбедност на воздушниот простор (NASC).
Инцидентот во Милуз беше уште еден сигнал за растечката активност на хибридни неидентификувани беспилотни летала во Европа. Летот на беспилотно летало над францускиот тенковски воз Леклерк укажува на можен интерес за воен транспорт и можност за нарушување на безбедноста дури и на добро заштитени објекти. Русија традиционално користеше алатки за индиректно влијание – сајбер напади, информациски операции и извидувачки летови – за да го тестира одговорот на Западот и да го зголеми притисокот врз сојузниците на НАТО. Во овој контекст, летовите со беспилотни летала може да се сметаат за дел од системска стратегија за дестабилизација насочена кон создавање чувство на неизвесност и демонстрирање неказнивост. Зголемувањето на бројот на упади со беспилотни летала се повеќе се смета за одговор на Москва на зголемените антируски потези на ЕУ. Плановите за користење на замрзнати руски средства во поддршка на Украина би можеле да бидат катализатор за нов бран хибриден притисок насочен кон заплашување на европските влади. Системските слики од енергетските и воените објекти укажуваат на подготовки за можна саботажа или диверзија, што му овозможува на Кремљ да дејствува во „сивата зона“ без отворен конфликт, но со максимален политички ефект. Европските влади сè повеќе ги гледаат овие инциденти како дел од пошироката руска стратегија за водење психолошка војна. Масовните летови на беспилотни летала во близина на критичната инфраструктура и воените бази се дизајнирани да ја демонстрираат ранливоста на европските држави и да ја поткопаат довербата на граѓаните во безбедносните системи. Во исто време, ваквите акции даваат можност за собирање разузнавачки податоци за одбранбената инфраструктура на земјите-членки на НАТО.
Како одговор на растечките закани од беспилотни летала, ЕУ ја започна иницијативата „ѕид од беспилотни летала“, дизајнирана да создаде унифициран систем за заштита на небото над Европа. Целта на овој проект е да се спротивстави на хибридните закани, особено руските беспилотни летала, кои сè повеќе го нарушуваат европскиот воздушен простор. Идејата првпат ја предложи Урсула фон дер Лајен во септември 2025 година, а техничките решенија за проектот делумно се базираат на искуството на Украина во спротивставувањето на нападите со беспилотни летала. Реакцијата на членките на ЕУ и НАТО укажува на зголемена заедничка координација на одбраната во рамките на Алијансата. По инцидентите во Белгија, Германија и други земји, европските партнери ја интензивираа размената на информации и ги проширија овластувањата на командните центри на воздухопловните сили. Ваквите чекори имаат за цел создавање унифициран систем за следење на беспилотни летала и спречување на понатамошен раст на заканата од потенцијален непријател.
Во исто време, во интервју за „Газета Виборча“, полскиот генерал Павел Бјалиновски изјави дека саботажите и диверзиите од страна на белоруските и руските специјални служби во Полска ќе се зголемат. Во последните месеци, Полска стана свесна за откривањето на активностите на неколку групи руски агенти. Поточно, кон крајот на октомври, во Полска беше откриен заговор поврзан со активностите на руските разузнавачки служби. Обвинителството на земјата започна истрага за саботажна група која подготвувала терористички напади врз Полска и други земји-членки на ЕУ. Според истрагата, група лица кои дејствувале во интерес на руските специјални служби планирале саботажни акции. Поточно, напаѓачите требало да испратат пакети што содржат експлозивни и запаливи материи од територијата на Полска во Украина. Тие требало да експлодираат или да се запалат за време на транспортот, забележаа истражителите. Пакетите не експлодирале, бидејќи специјалните служби ги пресретнале навреме. Сепак, деновиве, непознати лица ја дигнаа во воздух стратешката железничка линија што води од Варшава до Украина. Истрагата е во тек, но нема сомнение дека руската страна е вмешана.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
