Skip to content
Македонската дијаспора, со години опишувана како „најголемата мрежа што ја има државата“, добива прв обид за системски документ што треба да ја уреди таа врска на подолг рок. Министерот за надворешни работи и надворешна трговија Тимчо Муцунски во Скопје го претстави предлог-текстот на „Национална стратегија за соработка со дијаспората 2025–2030“, замислена како петгодишен план за односите со иселениците, со припадниците на македонското национално малцинство и со новите генерации што растат надвор од земјата.
Муцунски во своето обраќање нагласи дека документот треба да биде повеќе од формалност – обврска и тест за државната зрелост. Според него, Стратегијата е сигнал дека институциите конечно се подготвени „вистински, системски и долгорочно“ да им се посветат на граѓаните што живеат надвор од границите. Државата, како што порача, мора да престане да гледа на дијаспората како на „заминати“, и да почне да ја третира како најсилна надворешна мрежа, канал за економска и политичка поддршка и мост кон други општества.
Еден од акцентите беше начинот на кој е подготвен документот. Муцунски потенцираше дека Стратегијата не е напишана „зад затворени врати“, туку во партнерство – со институции, експерти, организации, професионалци и претставници на дијаспората. Тоа, според него, треба да покаже дека Владата не ја гледа дијаспората само како симболичка сила што се споменува во свечени говори, туку како партнер чии забелешки, предлози и критики се вградени во идната политика.
Во содржината на Стратегијата посебно место имаат културата, образованието и јазикот. Министерот потсети дека културата е „најсилниот дипломат на државата“, затоа што преку неа се пренесуваат идентитетот и приказната за земјата, далеку подалеку од официјалните институции. Институционалната поддршка за културни центри, наставата на мајчин јазик, училишните форми и клубовите на Македонци ширум светот, според овој концепт, е клучна за да не се прекине врската меѓу генерациите, особено кај оние што веќе растат во мешани, мултикултурни средини.
Стратегијата ја спојува оваа културна димензија со спортот и спортската дипломатија. Успесите на спортистите, порача Муцунски, допираат до милиони, а имињата на клубови и репрезентации често се првиот контакт на светот со една држава. Во планот се предвидува поддршка на спортските здруженија и натпревари во дијаспората, како и поактивно вклучување на успешните спортисти како неформални амбасадори на земјата.
Паралелно со „меката“ моќ на културата и спортот, документот се обидува да одговори и на очекувањата за модерна администрација. Муцунски порача дека целта е државата да стане „модерна, дигитална, достапна и доверлива“, со јасни процедури за конзуларни услуги, повраток, инвестирање и вмрежување. Наместо ад-хок мерки и импровизации, Стратегијата треба да постави систем со јасни правила – од електронски услуги во конзулатите до програми за привлекување на експерти и инвеститори од дијаспората во домашната економија.
На јавната дебата, покрај шефот на дипломатијата, учествуваа и неколку министри од ресори за кои дијаспората е клучна тема – образование, култура, економија. Тие ги претставија своите делови од планот: од можности за мобилност на студенти и научници, преку поддршка на културни настани во дијаспората, до модели за олеснување на инвестиции и семејни бизниси што се градат помеѓу земјата и странство.
Процесот не завршува со денешната промоција. Предлог-Стратегијата во следните денови ќе биде објавена за јавноста, со можност секој заинтересиран – од организации на иселеници до поединци – да даде предлози и забелешки преку отворена дебата. Целта, според организаторите, е финалниот текст да биде документ што дијаспората не само ќе го чита, туку ќе го препознае како свој и ќе биде подготвена да учествува во неговото спроведување.
На тој начин, националната стратегија за соработка со дијаспората 2025–2030 се најавува како тест за државата дали навистина е подготвена да ја претвори реториката за „нашите луѓе надвор“ во конкретни, мерливи политики – и како шанса дијаспората да добие улога што одамна ја има на неформално ниво: партнер, инвеститор, културен амбасадор и критичен сојузник во развојот на земјата.
