Трговците со оружје во светот заработија 679 милијарди долари

Продажбата на оружје од страна на 100-те најголеми компании за оружје во светот се зголеми за 5,9% во 2024 година, според извештајот на Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот (SIPRI). Ова е рекордно високо ниво и покрај проблемите со производството.

Поттикната од конфликтите во Украина и Газа, продажбата на 100-те најголеми производители на оружје во светот достигна нов рекорд во 2024 година.

Продажбата изнесуваше 679 милијарди долари за годината, што е зголемување од 5,9% на годишно ниво, објави SIPRI. Во текот на изминатата деценија, помеѓу 2015 и 2024 година, приходите на 100-те најголеми добавувачи се зголемија за 26%. „Минатата година, глобалните приходи за добавувачите на оружје достигнаа највисоко ниво досега забележано од SIPRI, бидејќи производителите имаа корист од силната побарувачка“, рече Лоренцо Скаразато од Програмата за воени трошоци и производство на оружје на институтот.

Жад Гиберто Рикард од истата програма изјави за АФП дека „ова главно се должи на продажбата на оружје во Европа“, иако „сите региони забележаа зголемување, освен Азија и Океанија“. Според неа, зголемувањето на побарувачката во Европа е поврзано со војната во Украина и „перцепцијата на руската закана од страна на европските земји“. Овој развој се должи од една страна на потребите на самата Украина, а од друга страна на потребите на земјите кои ѝ испратиле опрема и треба да ги надополнат своите залихи. Во неколку европски земји „видовме бројни планови за модернизација, што ќе претставува нов извор на побарувачка“, додаде Џејд Гиберто Рикард.

Триесет и девет од 100-те најголеми добавувачи на оружје се американски, вклучувајќи ги и првите три: Локхид Мартин, РТК (порано Рејтион Технолоџис) и Нортроп Груман. Комбинираната продажба на сите американски производители се зголеми за 3,8% на 334 милијарди долари (288 милијарди евра), што претставува речиси половина од вкупната глобална продажба. Сепак, пречекорувањата на буџетот и одложувањата погодија неколку клучни американски програми, како што се борбениот авион Ф-35 и подморницата од класата Колумбија. Во Европа, комбинираните приходи на 26-те најголеми компании за оружје се зголемија за 13% на 151 милијарда долари.

Чехословачката група, чешка компанија која имаше корист од Националната иницијатива за муниција со снабдување на артилериски гранати за Украина, забележа скок на приходите за 193% – најголемо зголемување – на 3,6 милијарди долари. Но, европските производители на оружје, исто така, се борат да ја задоволат зголемената побарувачка, а снабдувањето со материјали станува сè попредизвикувачко. На пример, француските компании Ербас и Сафран, кои до 2022 година половина од нивниот титаниум го набавуваа од Русија, мораа да најдат нови добавувачи. Покрај тоа, ограничувањата за извоз на критични минерали наметнати од Кина доведоа до повисоки трошоци за компаниите – како што се Талес во Франција и Рајнметал во Германија – за реструктуирање на нивните синџири на снабдување.

Два руски компании производители на оружје се исто така меѓу 100-те најголеми добавувачи. Ростек и Обединетата корпорација за бродоградба забележаа раст на нивните комбинирани приходи за 23% на 31,2 милијарди долари и покрај недостатокот на компоненти поради меѓународните санкции, при што домашната побарувачка го компензира падот на извозот. Руската индустрија за оружје се бори да најде доволно квалификувана работна сила „за да ги одржи проектираните нивоа на производство потребни за постигнување на воените цели на Русија“, се забележува во извештајот.

Азија и Океанија се единствениот регион каде што вкупните приходи на 23-те компании со седиште таму се намалија за 1,2 проценти на 130 милијарди долари. SIPRI вели дека сликата во Азија не е униформа: кинеските компании продадоа помалку оружје, додека јапонските и јужнокорејските производители забележаа зголемување на приходите, поттикнати од европската побарувачка. „Серија обвинувања за корупција во набавката на кинеско оружје доведоа до одложување или откажување на големи договори за оружје во 2024 година“, рече Нан Тиан, директор на Програмата за воени трошоци и производство на оружје. Падот ја зголеми „неизвесноста“ околу напорите на Кина да ја модернизира својата војска, додаде тој. Девет од 100-те најголеми компании за оружје се со седиште на Блискиот Исток, со вкупни приходи од 31 милијарда долари. Три од нив се израелски, што претставува повеќе од половина од таа сума (+16%, на 16,2 милијарди долари). „Растечката реакција против акциите на Израел во Газа се чини дека имала мало влијание врз интересот за израелско оружје“, забележа истражувачката Зубајда Карим.