Skip to content
Според податоците од државната мрежа за мерење на квалитет на воздухот, попладнево во главниот град измерени се опасно високи нивоа на ПМ-честички. На пример, на мерната станица во скопски Центар (16:00 ч.) индексот на квалитетот на воздухот (US AQI) изнесувал 113 – „нездрав за осетливи групи“ главно поради фини ПМ2.5 честички.
Во Тетово, пак, вечерниот AQI стигна до 178 (критично нездраво ниво), што укажува на екстремно висока концентрација на ПМ2.5 во воздухот. Овие вредности далеку ги надминуваат безбедносните стандарди и во двата града, а слично високи ПМ10/ПМ2.5 се очекуваат и во индустриски градови како Битола и Кичево.
Главни извори на загадување
Загадувањето, како што истакнуваат стручњаците, доаѓа од класичните зими извори. Домаќинствата кои се греат на дрва и јаглен испуштаат огромни количества честички, особено во периферните делови на градовите.
Во Тетово и Штип, каде дрвото е главно гориво за греење, вечерните часови носат силен бран на смог – „домаќинствата масовно се греат на дрва“, објаснува експерт, што се отсликува во рекордно високите концентрации.
Сообраќајот во урбаните центри со својата емисија на честички (стари и нерегулирани дизел-возила) е друг клучен фактор. Дури и индустриските капацитети – како термоелектраните и локалните комунални ложишта во Битола – придонесуваат со прашина и јаглен-наслаги. Генерално, како што нагласува европско истражување, „сообраќајот, индустријата, производство на енергија и греењето“ се важни извори на ПМ-загадување во регионот.
Временски услови кои задржуваат чадот
Студеното време и лошата циркулација дополнително ја влошуваат ситуацијата. Долините, каде се Скопје и Тетово, денеска беа обвиткани во магла и смрзнувачки јаки температури под ветришта. Утринава во Скопје температурната инверзија предизвика густа магла и речиси безветрие (видливост само 2–4 km, температура околу 3 °C), што „зароби“ отровните честички низ населбите.
Слично, во Штип и други градови, евидентирано е т.н. „стабилизирање на времето“ без воздушни струења – состојба која експертите ја посочуваат како причина за трпеле загадувањето (мерни уреди забележале ПМ10 над 160 µg/m³ кога нема ветер).
Исто така, целосното прекинување на врнежите и умереното заоблакување (кои најавуваа истекување на воздухот) не се случија навреме, па смогот остана над градовите.
Споредба со просекот и препораки
Ова сценарио, за жал, не е неочекувано за зимските месеци. Истарите статистики покажуваат дека декември и јануари редовно забележуваат највисоки просечни ПМ-вредности – со илјадници примероци каде ПМ2.5 надминуваше 35-55 µg/m³ (што е катастрофално за јавното здравје).
Во такви ситуации интензивно се активираат препораките за заштита: обични совети како да се затвораат прозорците, да се ограничат активности на отворено и да се носат заштитни маски во надворешен простор се од клучно значење.
Иако моментално нема официјален нов владин план објавен во врска со овие конкретни денови, регулаторите вообичаено советуваат бремени жени, хронично болни и постари од 60 години да останат дома додека градовите се во висок аларм, а одредени локални мерки (на пример, полициски час за големи дизел-камиони) се спроведуваат во такви критични периоди.
Сите достапни индикатори укажуваат на итна потреба од долгорочни мерки: од проширување на централното греење до генерална замена на старите печки, и строга контрола на индустријата и сообраќајот. Дотогаш, нашите градови ќе се борaт да ја преживеат уште една ноќ под густ чад.
