Skip to content
Претседателот на Европскиот совет, Антонио Коста, и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, беа домаќини на самитот меѓу лидерите на Европската унија и Западен Балкан. Овие годишни состаноци во Брисел станаа рутински – насмевки на „семејната фотографија“, пораки за поддршка на европската перспектива и важноста на соработката, додека суштинските одлуки се носат на друго место.
Српскиот претседател Александар Вучиќ, сепак, се погрижи овој состанок да не се одвива по вообичаеното сценарио. Незадоволен од одбивањето на земјите-членки да го одобрат следниот чекор на Србија во преговорите за пристапување, Вучиќ одлучи да го бојкотира форумот. За прв пат по 13 години, таков состанок се одржа без српски претставник. Без директно да го именува адресантот на неговиот протест, претседателот рече дека Србија направила многу, но нејзиниот напредок не е препознаен.
Така, „семејната фотографија“ на лидерите на ЕУ и Западен Балкан истакна јасна поделба. Во својот годишен извештај објавен минатиот месец, Европската комисија јасно ги издвои Црна Гора и Албанија како лидери во процесот на Западен Балкан. Брисел ги поддржа амбициите на Подгорица и Тирана да ги завршат преговорите за членство до крајот на 2026 и 2027 година, соодветно. Останатите земји не се сериозно разгледувани како кандидати за пристапување на краток рок, оценува франкофонскиот портал за Западен Балкан „Балкански курир“.
Отсуството на Србија
Белград, заедно со Скопје и Сараево, веројатно ќе биде меѓу големите губитници во најповолниот период на проширување што ЕУ го има видено во последните 20 години. Преговорите на Србија се во застој четири години, при што голем број земји-членки го блокираат отворањето на Кластер 3 – следниот клучен чекор во процесот. Балтичките и нордиските земји, Холандија, Германија, Белгија, Бугарија, Хрватска и други повторно не дадоа зелено светло во декември, и покрај проценката на Европската комисија дека сè е „технички“ подготвено.
Србија е критикувана за нејзиниот бавен напредок во владеењето на правото и нормализацијата на односите со Косово, влошувањето на слободата на медиумите, блиските врски со Русија и нејзината антиевропска реторика.
Спротивно на тоа, Франција, заедно со Италија, Унгарија, Словачка и Грција, се појави како еден од главните поддржувачи на отворањето на кластерот. Аргументот на Париз беше дека на Белград треба да му се даде „предвидливост“ и неговите достигнувања треба да бидат наградени, или барем да се даде јасен рок.
Времето за мали чекори, тактички маневри е завршено
Времето за мали чекори, тактички маневри и топли декларации е завршено и повеќе не е доволно за да се премине во следната фаза.
Според Аднан (Ади) Черимагиќ од Европската иницијатива за стабилност (ESI), исходот од оваа дебата покажува дека не постои „волшебно стапче“ со кое Србија може да ја растера длабоката недоверба кон себе кај некои земји-членки и самата ЕУ. Според него, не станува збор само за усвојување на неколку закони за слободата на медиумите или квалитетот на изборите, туку за демонстрирање на конкретни избори во надворешната политика и вистинска убедливост во европската посветеност.
Додека Франција активно ја бранеше Србија, нејзината позиција кон Црна Гора беше обележана со видлива желба за одложување или оддолжување на следните чекори. Париз ја повлече својата согласност за отворање на поглавјата за земјоделство и рибарство во последен момент, со што го намали бројот на поглавја што треба да се затворат од пет на три. Сепак, по разговорот меѓу црногорскиот претседател Јаков Милатовиќ и францускиот претседател Емануел Макрон, сите пет поглавја добија зелено светло.
Франција, исто така, се спротивстави на вклучувањето во заклучоците за проширувањето на ЕУ на формирање работна група за изготвување на договорот за пристапување на Црна Гора, дефинирајќи го овој чекор како преран. Сите овие сигнали покажуваат дека во време кога членството на некои кандидати почнува да изгледа реално, двоумењата продолжуваат во Париз и другите главни градови. Се појавува парадокс – поддршка за земјите што се подалеку од членство, како што е Србија, а истовремено се одложуваат оние што имаат реална шанса.
Черимагиќ објаснува дека проширувањето наскоро би можело да стане внатрешно политичко прашање за Франција и другите земји. Најлошото сценарио за ЕУ би било Црна Гора да се подготви за членство, да потпише договор, а потоа да биде отфрлен во земја-членка – во парламентот или преку референдум, што потсетува на кризата околу отфрлањето на Европскиот уставен договор пред 20 години.
Значи, додека Црна Гора, и покрај многуте проблеми, би можела сè пореално да затропа на вратата на ЕУ пред крајот на деценијата, за повеќето други земји во регионот – со исклучок на Албанија – нема светлина на крајот од тунелот.