Skip to content
Во годишното обраќање пред пратениците, претседателката Гордана Сиљановска-Давкова ја постави најчувствителната споредба што деновиве кружи низ Брисел и низ Скопје: ако Европската унија успеала да најде политичка формула за Украина и Молдавија, тогаш мора да најде и за Македонија. Пораката ја спакува како прашање за фер однос и двојни стандарди, со предупредување дека земјата е „технички усогласен, но политички блокиран“ кандидат и дека пречката одамна не е во реформите, туку во услови што не се врзани со владеењето на правото.
Сиљановска-Давкова побара национален консензус околу стратешките цели за евроинтеграциите и порача дека процесот одамна не е „административна работа“, туку политички тест што бара уставни измени, но и јасни гаранции и заштитни механизми од Европската унија и од Бугарија. Во истата линија тврдеше дека претходни политички одлуки, донесувани со недоволна транспарентност и без доволна домашна поддршка, ја довеле државата во позиција во која уставните прашања тежат повеќе од реалните реформи.
Нејзината метафора беше намерно груба: со уште една уставна промена без гаранции, Македонија ризикува да излезе од процесот „како старецот од морето“ – со рибини коски во рацете и со соголен идентитет. Таквата слика е истовремено порака до Брисел дека земјата веќе платила висока политичка цена и порака до домашната сцена дека „консенсусот“ не може да биде празен збор ако секоја рунда носи нови услови.
Но споредбата со Украина носи и непријатни прашања што во говорот остануваат полуотворени. Украина навистина доби забрзана политичка поддршка, но не доби автоматско членство; таа доби забрзување на процедурите и отворање преговори во услови на војна и геополитички шок за цела Европа. Македонија, пак, влегува во спорот со сосема поинаква „дијагноза“: земја што со години се обидува да го помине прагот на првата суштинска преговорна фаза, но се сопнува од билатерални блокади и од внатрешни уставни препреки. Во таа разлика лежи и ризикот на реториката: кога ќе ја наречете „брза трака“, лесно ја подигнувате јавната очекуваност, а уште полесно го храните разочарувањето ако Брисел повторно одговори со бирократски речник и со „процедури“.
Вториот проблем е домашниот. Претседателката повикува на национален консензус, но реалноста е дека уставното мнозинство не се создава со апел, туку со тешки компромиси и со прецизна политичка математика. Ако пречката се уставните амандмани, тогаш клучното прашање е кој, како и со што ќе ја произведе таа бројка во Собранието, без процесот повторно да се претвори во пазарење и меѓусебно уценување. Токму тука нејзиниот настап станува двосмислен: од една страна бара гаранции однадвор, од друга страна признава дека проблемот е политички и дома, во поларизиран систем кој тешко се дисциплинира за заедничка цел.
Силјановска-Давкова го постави и поширокиот контекст: дека највисоките оценки од ЕУ земјата ги добила во периодот 2017–2020, кога биле потпишани договорите со Бугарија и Преспа, а денес сме на „ограничен напредок“. Во тој контраст се крие нејзината главна теза: Европа наградува политички „решенија“, а не нужно институционални резултати, па затоа Македонија се наоѓа во парадокс – реформски притисок на хартија, политичка блокада во пракса.
Во таква атмосфера, нејзината порака „ако можеше за Украина, може и за нас“ е пред сè обид да ја префрли топката во Брисел и да изнуди признавање дека македонскиот случај одамна не е само техничко прашање. Прашањето е дали ЕУ навистина има политичка волја да создаде „креативно решение“ за земја што е кандидат две децении, или повторно ќе ја врати дебатата во кругот на истите услови, со истите ветувања и со истата неизвесност.