Skip to content
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Фајненшл тајмс објави интервју со командантот на Кралската морнарица, генерал Гвин Џенкинс, кој рече дека елитна единица руски подморници е подготвена да користи длабокоморски мини подморници способни да предизвикаат физичка штета на најважните подводни кабли и цевководи на Велика Британија. Според Џенкинс, Москва реинвестира во Генералниот директорат за истражување на длабоко море (ГУГИ), а Велика Британија не може да ја игнорира заканата што ја претставуваат напредните подводни способности на Русија. Според него, ГУГИ може да управува со подводни уреди на екстремни длабочини, што ѝ дава можност на Москва да прибегне кон физички мерки „доколку сака“.
За војна во морските длабочини…
Главниот директорат за истражување на длабоко море (ГУГИ) е тајна единица на руското Министерство за одбрана која се занимава со длабокоморски истражувања и специјални операции. На располагање има извидувачки бродови и подводни мини подморници способни да работат на екстремни длабочини надвор од дофатот на конвенционалните подморници. Главните задачи на ГУГИ вклучуваат истражување на океанските длабочини, инсталирање или отстранување на опрема и потенцијално саботирање на критичната поморска инфраструктура. Западните експерти веруваат дека овие можности би можеле да се користат за оштетување или пресретнување на податоци од трансатлантските кабли што го обезбедуваат глобалниот интернет и финансиските трансакции. Кон средината на ноември 2025 година, екипажот на рускиот извидувачки брод „Јантар“, кој е дел од ГУГИ, употребил ласери против пилотите на британските авиони испратени да го придружуваат бродот. Во тоа време, британскиот министер за одбрана Џон Хили изјави дека се подготвени „воени опции“ во случај рускиот извидувачки брод „Јантар“ да претставува закана.
Русија ја гледа подводната инфраструктура како слаба точка на Западот, бидејќи подводните кабли обезбедуваат најголем дел од меѓународните комуникации и финансиски трансакции. Оштетувањето на овие системи може да доведе до големи нарушувања во работата на банките, владините агенции и медиумите. За Москва, ова е начин за вршење притисок без директна воена конфронтација, додека се задржува можноста за негирање на нејзината вмешаност. Континуираното инвестирање во ГУГИ укажува на желбата на Русија да ја зајакне својата позиција во спроведувањето операции на големи длабочини. Во контекст на исцрпување на ресурсите во војната против Украина, Москва може да ги искористи таквите можности за да ги демонстрира своите технички способности и да ги заплаши противниците. Обединетото Кралство и Соединетите Американски Држави постојано предупредуваат дека Москва може да прибегне кон саботажа на подводни кабли и цевководи, поставување експлозиви на нивните раскрсници или користење други форми на „физичко влијание“. Ваквите операции се сметаат за дел од хибридното војување, каде што воените и технолошките алатки се комбинираат со информативен притисок. Нивната цел е да ги дестабилизираат општествата, да ја поткопаат довербата во државните институции и да создадат атмосфера на неизвесност. ГУГИ, исто така, извршува разузнавачки функции, инсталирајќи опрема за следење и собирање податоци од подводни кабли. Ова ѝ дава можност на Москва да добие класифицирани информации. Активностите на овој оддел предизвикуваат сериозна загриженост во НАТО, а сојузниците го сметаат ГУГИ за една од најопасните алатки на руската хибридна стратегија. Активирањето на ГУГИ покажува дека Русија се подготвува за долгорочна конфронтација со Западот, во која нападите врз критичната инфраструктура ќе играат клучна улога. Подводните кабли и цевководи стануваат инструмент за стратешка уцена. Дури и заканата од нивно оштетување ги принудува западните земји да трошат значителни ресурси за следење и заштита, што е во корист на Москва.
И за војна во вселената
Асошиејтед Прес, повикувајќи се на разузнавачки информации од две земји-членки на НАТО, објави дека Русија работи на оружје за напад врз системот Старлинк користејќи облак од метални топчиња испукани од сателит. Ова оружје од „зона на дејство“ би создало облаци од стотици илјади метални пелети во орбитата, способни да онеспособат неколку сателити истовремено. Во исто време, таков систем би можел да предизвика значителна штета на други орбитални објекти. Аналитичарите се сомневаат дека такво оружје може да се користи без да се создаде неконтролиран хаос во вселената, што влијае на илјадници сателити на разни компании и земји, вклучувајќи ја самата Русија и нејзиниот сојузник Кина. Москва го смета Starlink за сериозна закана, бидејќи илјадници сателити во ниска орбита одиграа клучна улога во работењето на вооружените сили на Украина за време на четиригодишната голема инвазија на Русија. Вооружените сили на Украина ја користат брзата интернет услуга Starlink за комуникации на бојното поле, таргетирање и други потреби, како и во случаи кога руските напади влијаат на комуникациите во Украина. Руските претставници постојано предупредуваат дека комерцијалните сателити што ѝ служат на украинската војска би можеле да станат легитимни цели.
Металните топки што Русија планира да ги користи ќе бидат толку мали што ќе биде практично невозможно да се детектираат од постојните системи за следење на вселената. Ова создава сериозен проблем за меѓународната безбедност, бидејќи нападот би можел да помине незабележано сè додека сателитите не се оштетат. Неможноста брзо да се идентификува изворот на заканата го отежнува изведувањето на сторителот пред лицето на правдата. На овој начин, Русија добива алатка за таен притисок што може да се користи во хибридни конфликти. Потенцијалниот хаос во вселената што би го предизвикало таквото оружје ѝ овозможува на Москва да го користи како средство за одвраќање без всушност да го лансира. Самиот факт за постоењето на таков систем би можел да стане средство за уцена против земјите од НАТО и другите земји. Ова создава атмосфера на неизвесност, каде што земјите се принудени да го земат предвид ризикот дури и без вистинска употреба на оружје. Така, Русија добива одредена предност користејќи го стравот и заканата како оружје. Користењето на облакот од пелети како оружје создава ризик за илјадници други сателити што им припаѓаат на различни земји и компании. Ова значи дека потенцијалниот напад би можел да има глобални последици, влијаејќи не само на воените, туку и на цивилните комуникациски и навигациски системи. Таквото сценарио би можело да предизвика меѓународна криза и да ја доведе во прашање безбедноста на вселената воопшто. Милитаризацијата на вселената станува сè поочигледна како што Русија развива нови системи способни да напаѓаат сателити. Ова значи премин од користење на вселената како простор за научни истражувања и комуникација до негова трансформација во арена на стратешка конфронтација.
Руската Федерација ги крши Виенските конвенции за дипломатски и конзуларни односи
Полскиот портал „RMF24“ објави дека руската амбасада, и покрај соодветниот апел на полското Министерство за надворешни работи, одбива да ја напушти зградата на конзулатот во Гдањск, што прекршува голем број членови од Виенската конвенција за дипломатски и конзуларни односи. На 19 декември 2025 година, полскиот министер за надворешни работи, Радослав Сикорски, ја објави одлуката за одземање на лиценцата за рускиот конзулат во Гдањск. На барање на полското Министерство за надворешни работи, конзулатот требаше да биде затворен до полноќ на 23 декември 2025 година, а вработените требаше да ја напуштат територијата на Полска. Русија одби да ги напушти просториите, информирајќи ја полската страна дека административен и технички службеник ќе живее во просториите на конзулатот. Полската страна известува дека руската страна не плаќала кирија за користење на зградата од 2013 година, и покрај соодветните барања и известувања од полската страна.
Полска одлучи да го затвори рускиот конзулат во Гдањск како одговор на двете железнички саботажи меѓу Лублин и Варшава. Русија ги прекрши основните принципи на Виенската конвенција за дипломатски и конзуларни односи – особено, потребата од почитување на законите на земјата домаќин и постапката за прекинување на активностите на мисијата.
Со ова, руското раководство уште еднаш покажува непочитување кон нормите на меѓународното право, меѓународните конвенции на кои Руската Федерација е страна, а особено Полска и нејзиниот народ. Русија, исто така, го крши принципот на доброволно спроведување на одлуките за дипломатскиот и конзуларниот имот. Одлуката за затворање на конзулатот е легитимен чин. Ако зградата преминала во сопственост или јурисдикција на полската држава, тогаш секое одбивање од страна на руската страна да ги испразни просториите ги крши основните принципи на дипломатскиот поредок и меѓународното право, особено нормата за прекинување на функциите на дипломатската мисија откако земјата домаќин ќе донесе соодветна одлука. Дипломатските и конзуларните објекти мора да се вратат откако мисијата ќе биде затворена или земјата домаќин ќе ја повлече својата согласност за нивно користење. Одложувањето на оваа постапка може да се смета за повреда на суверенитетот на Полска. Со тоа, Русија покажува дека се смета себеси за над законите на земјата домаќин.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина